Қорбобо: Шимолдан келган меҳмоннинг ўзбекона қиёфаси
Ўзбекистонда декабр охири кўпинча қаҳратон совуқ билан эмас, байрам олди кайфияти билан эсда қолади: кўчалар чироқлар билан безанади, хонадонларда эса янги йил дастурхонининг ҳиди анқийди. Ана шундай пайтда кўплаб оилалар ҳаётида Қорбобо пайдо бўлади — у ўзбеклар учун қиш фаслининг яқин ва таниш тимсолига айланган. Бу ҳақда podrobno.uz хабар беради.
Қорбобонинг қизиқарли томони шундаки, у қадимий фольклордан чиққан қаҳрамон эмас. Унинг образи ўтган аср ўрталаридан, аниқроғи 1930-йилларда бошланган маданий мослашув жараёнида шаклланган. Янги йил давлат миқёсида дунёвий байрамга айлангач, арча билан бирга Қорбобо образи ҳам кириб келган, маҳаллий муҳит эса уни тезда қайта талқин қилиб, шарқона донишманд оқсоқол фазилатлари билан бойитган.
Славян анъаналардаги Қорбобо кўпроқ совуқнинг қатъий ҳукмдори сифатида тасвирланса, Қорбобо халқ тасаввурида фаровонлик ва янгиланиш элчиси бўлиб гавдаланади. У совуқ билан қўрқитмайди, аксинча, умид улашади. Ҳаттоки шоирона ривоят ҳам бор: байрам арафасида кутилмаганда қор ёғса, демак Қорбобо йўлда — у чопонининг этагидан оппоқ қорни қоқиб ўтяпти.
Афсоналарга кўра, Қорбобо Чимён тизмасидаги энг баланд чўққида яшайди ва ҳар йили шаҳар-у қишлоқларга тушиб, болаларга совға улашади. У отлар қўшилган чана билан эмас, тоғлардан одатдаги минтақавий ҳамроҳ — эшакда келиши билан ҳам бошқалардан ажралиб туради.
Бу “сеҳрли эшак” ҳақидаги ишончлар ҳам анъанага айланган: янги йил тунида кимдир Қорбобонинг эшагини миниб олишга муяссар бўлса, келаси йил омад уни тарк этмайди, деган ирим бор. Қорбобонинг доимий ҳамроҳи эса Қорқиз — Қорқиз (Снегурочка)нинг маҳаллий муқобили. Улар бирга хонадонларга сокин байрамона сеҳр олиб кирадиган уйғун тимсол сифатида тасаввур қилинади.
Арча тагига совға қўйиш одати ҳам йиллар давомида оилавий яқинликнинг бир бўлагига айланиб улгурди. 1 январ тонгини болалар айнан шу сабаб алоҳида ҳаяжон билан кутади.
Бугун Қорбобо шунчаки эртак қаҳрамони эмас — у умумий байрам кайфиятимизнинг таркибий қисми. Унинг образи шуни эслатадики, ҳатто ўзга маданиятдан кириб келган анъана ҳам самимият ва маҳаллийлик билан тўлдирилса, ўзимизники бўлиб кетади. Дастурхонда байрам ошининг буғи кўтарилар, ташқарида сийрак қор парчалари айланган паллада Қорбобо янги йил шукуҳи ва уй илиқлигининг донишманд посбони бўлиб қолаверади.