Μεσόγειος θανάτου

Στην ιδιότυπη μακάβρια κλίμακα θυμάτων με την οποία ιεραρχούνται οι ειδήσεις όταν αφορούν δυστυχήματα, φυσικές καταστροφές, τραγωδίες, ιδίως όταν υπάρχει και το επιπλέον κριτήριο της γεωγραφικής εγγύτητας, δεκαεπτά νεκροί που βρέθηκαν σε μία μισοβυθισμένη φουσκωτή λέμβο νοτίως της Κρήτης θα έπρεπε να αποτελούν μια πολύ σημαντική είδηση. Ωστόσο, παρότι η είδηση είχε μια προβολή – συγκριτικά μεγαλύτερη στα τοπικά μέσα της Κρήτης – φάνηκε να αντιμετωπίζεται ως ένα από αυτά τα γεγονότα που είναι μεν τραγικά, αλλά και αναμενόμενα. Ως εάν το να πνίγονται άνθρωποι στην προσπάθειά τους να φτάσουν την Ευρώπη αναζητώντας μια καλύτερη μοίρα να αποτελεί τμήμα μιας κανονικότητας, βάναυσης σίγουρα αλλά παρ’ όλα αυτά κανονικότητας.

Η τραγική κατάληξη της διαδρομής των συγκεκριμένων συνανθρώπων μας είχε ως αποτέλεσμα να μην αντιμετωπιστούν εκτεταμένα με τη συνήθη – και απάνθρωπη – ρητορική περί «λαθρομεταναστών» και όλους τους συναφείς απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς. Ούτε υπήρξαν οι διαδεδομένες εσχάτως, ακόμη και από επίσημα χείλη, αναφορές σε «απειλή» ή «εισβολή». Βεβαίως, κάποιος θα μπορούσε να παρατηρήσει ότι η μόνη περίπτωση να αντιμετωπιστούν απλώς ως άνθρωποι όσοι προσπαθούν να μεταναστεύσουν στην Ευρώπη με αυτόν τον τρόπο είναι πολύ απλά να πεθάνουν στη διαδρομή. Ισως γιατί οι κακουχίες στη θάλασσα εν τέλει να αντιμετωπίζονται και ως ένα «στόχος εξετελέσθη».

Ομως, τραγωδίες σαν κι αυτή δεν αποτελούν απλώς «δυστυχήματα». Αποτελούν, στην πραγματικότητα, πλευρές της ευρωπαϊκής στρατηγικής για τη μετανάστευση. Εδώ και αρκετά χρόνια είναι πρακτικά αδύνατο για τους ανθρώπους που θέλουν να μεταναστεύσουν στην Ευρώπη από πολλές περιοχές του κόσμου να το κάνουν όχι μόνο με έναν νόμιμο τρόπο, αλλά ακόμη και με έναν ασφαλή τρόπο. Η διάσωση αυτών των ανθρώπων έγινε για μεγάλο διάστημα ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορούσαν να φτάσουν στην Ευρώπη αυτοί οι άνθρωποι που δεν είχαν το δικαίωμα να φτάσουν σε ένα αεροδρόμιο, να εισέλθουν και να ζητήσουν να εργαστούν. Μόνο που ο κίνδυνος ως διαδικασία άφιξης, εύκολα μπορεί να εξελιχθεί και σε τραγωδία. Την ίδια στιγμή, βέβαια, οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν σε ισχύ διάφορες παραλλαγές «χρυσής βίζας», όπου επενδυτές ή αγοραστές μεγάλης αξίας ακίνητης περιουσίας μπορούν να έρθουν και να αντιμετωπιστούν ως προνομιακοί επισκέπτες. Ενας τιμοκατάλογος που διακρίνει τους ανθρώπους από τις «απειλές».

Ομως, όλη αυτή η αντίληψη που θέλει τα κράτη μέλη της Ευρώπης να υψώνουν τείχη σε ανθρώπους που θα ήθελαν να έρθουν, να εργαστούν, να δημιουργήσουν, θεωρώντας τους απειλή για «εθνικές ταυτότητες», που σε μεγάλο βαθμό αποτελούν ιστορικές κατασκευές και συχνά βασίζονται πάνω σε προηγούμενες μετακινήσεις πληθυσμών, απλώς επιβεβαιώνει τη βαθιά κοινωνική και πολιτισμική κρίση αυτών των χωρών, αλλά και του «ευρωπαϊκού δρόμου» συνολικότερα. Η συστηματική κάθοδος στην απανθρωπιά έρχεται να συμπληρώσει τη θεσμική ακινησία, την κρίση αντιπροσώπευσης, την έλλειψη πολιτιστικού δυναμισμού, την υποκατάσταση της κοινωνικής προόδου από τη διαρκή αναζήτηση «εχθρών» και το εμπόριο του φόβου.