“Özbekler diri öňki prezidenti görmese gerek” – sosial ulgamlar Özbegistandaky irki prezident saýlawlary barada
Şu wagta çenli özbek sosial ulgamlarynda uly auditoriýa eýe bolan blogçylaryň köpüsi ýurtda geçiriljek irki prezident saýlawlary we wezipede oturan prezident Şawkat Mirziýoýewiň möhletiniň "hasapdan öçürilmegi" baradaky meseleler hakda dymýarka, analitikler we ulgamyň beýleki aktiwistleri häkimiýetleriň meýilnamalary bilen ylalaşmazlygyny dowam etdirýärler.
Prezident Şawkat Mirziýoýewiň wezipe möhletini nollaşdyrýan konstitusion referendumdan bir hepde geçenden soň, Özbegistanda irki prezidentlik saýlawlary yglan edildi.
Konstitusion üýtgetmelerden soň bolşy ýaly, häzirki wezipede oturan prezident şu ýylyň 9-njy iýulynda geçiriljek irki prezident saýlawlaryny yglan etdi.
Analitikleriň we sosial ulgamyň aktiwistleriniň köpüsi referendumyň maksadynyň olara eýýäm öňünden bellidigine garamazdan, irki prezident saýlawlaryny geçirmek baradaky kararyň özlerini örän geň galdyrýandygyny ýazýarlar.
«Biz näme üçin Konstitusiýany üýtgetdik, ol düşnükli – prezidentlik möhletini täzeden başlamak üçin. Ýöne şonuň yz ýanyndan irki prezident saýlawlaryny yglan etmek nämä gerek – bu maňa düşnüksiz. Ony düşündirenlerinde-de, maňa hiç zat düşnükli bolmady... Täze mandat nämä gerek? Ýa-da kurs düýpli üýtgeýärmi we onuň ornuna başga mandat gerekmi? Onda kursuň haýsy ugra we nädip üýtgeýändigini düşündirmek gerek» diýip, ykdysatçy-analitik Ýuli Ýusupow ýazýar.
Sosial ulgamlary ulanýanlaryň käbirleri 30-njy aprelde geçirilen referendumda, iş başyndaky häzirki administrasiýanyň irki prezident saýlawlaryny geçirmäge mejbur edip biljekdigi üçin, Özbegistanyň köp sanly saýlawçylarynyň "ýok" diýip ses berlendigini öňe sürýärler.
«Referendumyň netijeleri (bize yglan edilişi ýaly däl) erbet bolupdyr. Halkyň arasynda protest meýilleri örän güýçli. Mundan başga-da "gyş golaýlaşýar...", energiýa krizisi geljekki 2-3 ýylda üýtgemez. "Tamdyra gyzanda ýap" diýipdirler» diýip, blogçy Muzaffar Erkin ýazýar.
Abduwali Rajab atly bir ulanyjy şeýle ýazýar: «Häzirki kynçylyklar, dogrudan-da, tizden geljekki üç ýylda ýüze çykyp biljek kynçylyklar bilen deňeşdireniňde, biderek bolup görner, prezidentiň reýtinginiň örän erbet boljagy tebigy ýagdaý. Hut şol sebäpden-de häkimiýetler irki prezident saýlawlaryny tizleşdirdiler».
Syýasaty öwreniji Kamoliddin Rabbimow "Özbegistanda syýasy prosesleriň örän çaltlaşýandygyny" ýazýar. «Biz prezident saýlawlarynyň geçirilmegine garaşylýandygyny bilýärdik. Ýöne men ol oktýabr aýynda geçiriler diýip pikir etdim. Ýok, ol asyl iki aýdan geçiriljek» diýip ýazýar.
Syýasy bilermen Rafael Sattarowyň pikirine görä, häzirki wagtda Özbegistanda Mirziýoýewiň gaýtadan saýlanmagy üçin, amatly ýagdaý döredi. «Hiç hili oppozisiýa ýok, Günbatarly we gündogarly hyzmatdaşlary hem onuň işinden kanagatlandyrýarlar we goldaýarlar» diýip, syýasatçy ýazýar.
«Özbekler diri öňki prezidenti görmese gerek» diýip, Humaýun Fattah ýaňsylaýar.
«Görüp bilerler. Ýaşyl kart alanlaryň öňki 8 prezidenti [ABŞ prezidentlerini nazarda tutýar] görmäge mümkinçiligi bar» diýip, Jasurbek Nabijonow atly başga bir ulanyjy oňa jogap ýazýar.
30-njy aprelde geçirilen umumy halk referendumynda, sesleriň 90%-den gowragy bilen kabul edilen Konstitusiýanyň täze görnüşine laýyklykda, Özbegistanyň prezidentiniň wezipe möhleti 5 ýyldan, 7 ýyla çenli artdyryldy. Munuň özi häzirki 66 ýaşly Mirziýoýewiň geçen prezidentlik möhletini nollaşdyryp, oňa ýene iki möhletde (14 ýyl) prezidentlik wezipesinde galmaga mümkinçilik berýär.
8-nji maýda, parlamentiň palatalarynyň ýolbaşçylary, syýasy partiýalaryň, kazyýet guramalarynyň we ýerine ýetiriji häkimiýetleriň ýolbaşçylary bilen duşuşygynda, prezident Mirziýoýew irki saýlawlaryň geçirilmegi baradaky kararyny düşündirip, munuň üçin "obýektiw zerurlyk bar" diýip belläp geçdi hem-de " özüniň galan 3,5 ýyllyk prezidentlik möhletinden meýletin ýüz öwürýändigini" aýtdy.
Syýasy partiýalaryň ýolbaşçylary adatça bolşy ýaly, häkimiýetleriň ýurtda irki prezident saýlawlaryny geçirmek baradaky kararyny goldadylar.
Şawkat Mirziýoýew 2016-njy ýylyň dekabrynda geçirilen irki saýlawlarda, 1989-njy ýyldan bäri ýurtda ýolbaşçylyk eden Yslam Kerimow aradan çykandan soň, Özbegistanyň prezidenti wezipesine saýlandy. 2021-nji ýylyň oktýabrynda 80%-den gowrak ses alyp, Mirziýoýew ýene-de prezidentlige saýlandy we resmi netijä laýyklykda, onuň möhleti 2026-njy ýyla çenli dowam etmelidi.
Irki prezident saýlawlary 9-njy iýulda geçiriler we Şawkat Mirziýoýewiň 2037-nji ýyla çenli häkimiýet başynda galmagyna mümkinçilik berer.
Gadyrly okyjy, siz Telegram we WhatsApp tilsimleriniň messenjerleri arkaly Azatlyk Radiosy bilen howpsuz ýagdaýda habarlaşyp bilersiňiz. Telefon belgileri: +420 724 168 989 we +420 773 797 383.
Türkmenistanda VPN ulgamlary arkaly işleýär. Siz şu meýl: azathabar@derweze.net we sep arkaly biziň mugt Psiphon3 VPN ulgamymyzy Android ulgamlary üçin ýükläp bilersiňiz. Azatlyk Radiosy siziň şahsyýetiňiziň gizlinligini doly kepillendirýär.