Латушка: Лукашэнка баіцца за сваё жыццё. Ёсць два генералы, якія могуць яго зрынуць
Кіраўнік Народнага Антыкрызіснага Упраўлення Павел Латушка даў інтэрв’ю польскаму выданню Interia.
Марцін Макоўскі, Interia: Беларусь фармальна знаходзіцца пад расейскай акупацыяй?
Павел Латушка: Так. Нашы юрысты і дыпламаты, якія працуюць у Нацыянальным Антыкрызісным Упраўленні, дэталёва прааналізавалі бягучую сітуацыю з пункту гледжання міжнароднага права і практыкі. Мы перакананыя, што Беларусь цяпер знаходзіцца пад часовай ваеннай акупацыяй Расейскай Федэрацыі. Аляксандр Лукашэнка, у сваю чаргу, з’яўляецца кіраўніком марыянэткавага ўраду ў Беларусі, падпарадкаванага Крамлю. Фактычна, ён страціў кантроль над большай часткай дзяржавы. На тое, што робяць расейскія войскі, гэта ніяк не ўплывае.
Interia: Якія практычныя наступствы для саміх беларусаў?
Павел Латушка: Фундаментальныя. Юрыдычнае прызнанне краіны тэрыторыяй пад часовай акупацыяй гарантуе яе тэрытарыяльную цэласнасць. Справа ў тым, што Беларусь ці яе частка не можа быць перададзена, напрыклад, пад пратэктарат Расеі або стаць адной з рэспублік. Акрамя таго, прызнанне акупацыі азначае, што ніякае пагадненне, падпісанае паміж Лукашэнкам і іншымі суб’ектамі, не будзе прызнана на міжнароднай арэне.
Interia: Хто тады будзе прымаць палітычныя рашэнні ад імя дзяржавы?
Павел Латушка: Ужо год мы звяртаемся да Святланы Ціханоўскай з просьбай стварыць беларускі часовы ўрад у выгнанні. Нашыя звароты апынуліся на спрыяльнай глебе, і некалькі тыдняў таму спадарыня Ціханоўская заявіла пра сваё жаданне стварыць такі орган. Зараз мы разам з яе офісам працуем над стварэннем першага кабінета міністраў, які абмяжуе Лукашэнку ад кантактаў са светам. Неабходна і фарміраванне беларускага нацыянальна-вызваленчага руху. Урад і рух стануць асновай для рэканструкцыі дзяржаўных інстытутаў Беларусі.
Interia: Як будзе функцыянаваць урад у выгнанні?
Павел Латушка: Мы дбаем пра рэальныя акцыі, а не пра «ценявы кабінет». Я лічу, што кіраўніком урада павінна быць вышэйзгаданая Святлана Ціханоўская, а таксама былі б створаны важнейшыя міністэрствы — замежных спраў, абароны, фінансаў, эканомікі, рэгіянальнай палітыкі. Гаворка ідзе пра прадстаўленне інтарэсаў беларусаў у свеце ў вельмі канкрэтных пытаннях. Калі ставіцца пытанне аб гарантыях бяспекі Украіны, хто яшчэ павінен ад імя суверэннай Беларусі падаць заяўку на вывад расейскіх войскаў з нашай тэрыторыі? У доўгатэрміновай перспектыве, калі нарэшце настане дзень краху рэжыму Лукашэнкі, мы будзем гатовыя плаўна перайсці да палітычных і адміністрацыйных дзеянняў у краіне.
Interia: Дагэтуль вы называлі адно імя з дэмакратычным мандатам. Хто будзе фармаваць астатні ўрад у выгнанні, калі выбары нельга правесці?
Павел Латушка: У яго склад уваходзілі б прадстаўнікі прызнаных на Захадзе інстытутаў — у т.л. вышэйзгаданы офіс Нацыянальнага Антыкрызіснага Упраўлення, офіс і паплечнікі Ціханоўскай і Каардынацыйны савет. Гэта не азначае, што іншыя ініцыятывы не будуць прадстаўлены або дапушчаныя да складу і працы ўрада. Мы павінны стварыць як мага шырэйшую кааліцыю дэмакратычных партый.
Interia: Дзе размясцілася б сядзіба беларускага ўрада ў выгнанні?
Павел Латушка: Гэта лагістычнае пытанне.
Interia: На мой погляд сімвалічна.
Павел Латушка: Адно другога не выключае. Нацыянальнае Антыкрызіснае Упраўленне знаходзіцца ў Варшаве, офіс Святланы Ціханоўскай знаходзіцца ў Вільні. Я не ведаю, ці будзе ва ўрада адно месца, але можа быць і два. У Польшчы і Літве.
Interia: Як вы думаеце, Лукашэнка ўсведамляе сітуацыю, у якой ён знаходзіцца? Ці ведае ён, што больш не здольны кіраваць Беларуссю?
Павел Латушка: Я думаю, ён ведае, што яго жыццё пастаўлена на карту. Ён змагаецца ўжо не за захаванне рэшткаў беларускага суверэнітэту, а за сваё палітычнае існаванне. Бо наўпрост залежыць ад Уладзіміра Пуціна, што было добра бачна падчас фальсіфікаванага канстытуцыйнага «рэферэндуму» ў канцы лютага.
Interia: Вы кажаце пра палітычную васалізацыю Беларусі, але як гэта разумець з вайсковага пункту гледжання? У вашай краіне знаходзяцца расейскія войскі, з яе тэрыторыі на Украіну падаюць ракеты, але беларуская армія не ідзе ў атаку разам з Росгвардыяй.
Павел Латушка: Пакуль беларускаму войску не даводзіцца ваяваць, бо тэрыторыя самой краіны — важны стратэгічны набытак для Расеі. Нядаўна Лукашэнка на сустрэчы з адным з расейскіх губернатараў прызнаў, што калі б ён не захаваў уладу і не здушыў дэмакратычныя пратэсты, то ніякай «спецыяльнай ваеннай аперацыі» не было б. Тут я з ім згодны. Без Беларусі напасці на Кіеў было б практычна немагчыма. Таму, сустракаючыся з замежнымі палітыкамі, я заўсёды кажу — без Лукашэнкі гэтай вайны не было б. Гэта злачынства двух рэжымаў, і абодва павінны быць акружаны шчыльнай сцяной санкцый. Аляксандр Лукашэнка рыхтаваўся да наступу Расеі на Украіну яшчэ ў 2021 годзе, калі гібрыдным спосабам — дэстабілізацыяй мяжы — пачаў правакаваць Польшчу і дэстабілізаваць усходні фланг NATO. Я таксама ведаю, што планавалася правакацыя ў выглядзе фіктыўнага нападу Украіны на Беларусь, каб стварыць прававую базу для контратакі з тэрыторыі «саюзнай краіны».
Interia: Чаму гэтага не адбылося?
Павел Латушка: Таму што Лукашэнка, як і Пуцін, не меў поўнай ведомасці пра стан, дысцыпліну і маральны дух свайго войска. Многія камандзіры не жадалі ісці на вайну, існавала вялікая рызыка, што загад аб наземным наступе будзе праігнараваны. Тады што? Перад вайной ваенная разведка Беларусі аналізавала маральны дух войскаў з пункту гледжання іх матывацыі да вайны з Украінай. Гэты дакумент быў прадстаўлены Савету бяспекі ў Менску, яго высновы былі неадназначнымі. Многія камандзіры не праявілі ініцыятывы і волі да барацьбы.
Калі да гэтага дадаць цяперашнюю сітуацыю, гэта значыць страты расейцаў у людзях, тэхніцы і амуніцыі, то нежаданне вайны ў беларускім войску толькі ўзмацнялася. Наколькі нам вядома, большасць афіцэраў і малодшых кадраў ніжэйшага і сярэдняга звяна не жадаюць уязджаць на тэрыторыю Украіны. Кашмар Лукашэнкі – гэта сцэнар, пры якім частка арміі складае зброю на тэрыторыі праціўніка або арганізоўвае ваенны пераварот у Менску.
Interia: Як вы лічыце, нягледзячы на ўнутраны супраціў, Расея можа прымусіць Беларусь уступіць у вайну?
Павел Латушка: Такая пагроза рэальная. Пуцін ужо цісне на Лукашэнку. З наяўных у нас звестак мы ведаем, што ў Савеце бяспекі Беларусі ёсць некалькі генералаў, якія знаходзяцца на непасрэднай сувязі з расейскім штабам.
Interia: Ці ведаем мы іх імёны?
Павел Латушка: Так. Гэта, напрыклад, дзяржаўны сакратар Рады генерал Аляксандр Вольфавіч. Нарадзіўся ў Савецкім Саюзе ў Калузе, потым скончыў Маскоўскае ваеннае каманднае вучылішча т.зв. «Крэмль». Пазней зрабіў кар’еру ў Беларусі. У Вольфавіча і яго людзей вельмі добрыя кантакты з Мікалаем Патрушавым — сакратаром Савета бяспекі РФ. Вольфавіч — адзін з «ценявых генералаў», якім можна скарыстацца ў выпадку неабходнасці звяржэння Лукашэнкі. Другі — Павел Муравейка, сябар Вольфавіча, таксама пасля «Крэмля». У беларускім войску шмат такіх людзей, якія могуць дзейнічаць у інтарэсах Расеі. Паколькі гэтыя прозвішчы дайшлі да нас канфідэнцыйна, а цяпер яны трапяць у СМІ, яны, безумоўна, таксама знаходзяцца на стале Лукашэнкі. Я не кажу пра тое, каб зняць з яго цяжар адказнасці. Гэта злачынец, які сваімі рашэньнямі прывёў да гэтага месца ўсю краіну.
Interia: Якой магла б выглядаць будучыня Беларусі, калі б было прыпыненне вайны з Украінай? Ці спатрэбіцца рэжым у Менску Маскве?
Павел Латушка: Пакуль ён падтрымлівае стабільную ўнутраную абстаноўку, як у турме, і выконвае загады Крамля, — ён застанецца пры ўладзе. Гэта два фактары, якія гарантуюць яго будучыню. Калі аднаго пахіснуць, то ёсць рызыка перавароту. Аднак для беларусаў гэта сітуацыя не тупіковая. Ва Украіне ўжо створаныя дзве незалежныя ад рэжыму беларускія вайсковыя часткі — добраахвотнікі і былыя афіцэры, у тым ліку са спэцназу. Гэтыя асобы ўяўляюць сапраўдную пагрозу рэжыму. З пагаршэннем ваенна-эканамічнай сітуацыі ў краіне расце незадаволенасць. У чацвер, 31 сакавіка, былі затрыманыя 38 чыгуначнікаў, якія сабатавалі транспартаванне расейскай зброі. У нас на месцы кіберпартызаны, апазіцыйныя актывісты, мы распаўсюджваем улёткі, ствараем план «Перамога», на дзень вяртання ўлады гатовая група пракурораў і следчага ўпраўлення МУС. Гэта сапраўдныя інструменты для дзеяння.