'Prećutni dogovor' za nove izbore na sjeveru Kosova
Što se tiče mogućnosti održavanja izbora u četiri opštine naseljene srpskom većinom na sjeveru Kosova, čini se da postoji dogovor između predsjednice Kosova Vjose Osmanija i premijera Albina Kurtija, kažu stručnjaci za političke procese Agon Maliqi i Albert Krasniqi.
O održavanju izbora se govori kao o mogućnosti nakon pritiska Sjedinjenih Američkih Država(SAD) i Evropske unije(EU) za deeskalaciju situacije u Sjevernoj Mitrovici, Leposaviću, Zubinom Potoku i Zvečanu.
Senator Chris Murphy predstavio plan za smirivanje tenzija na severu Kosova
Ambasador SAD: Otkazivanje učešća u vojnoj vežbi prva posledica za Kosovo
U ovim opštinama pet dana zaredom grupe građana lokalnih Srba protestovale su protiv tamošnjih novoizabranih albanskih predsjednika opština. Ovi protesti 29. maja prerasli su u nasilne sukobe sa pripadnicima NATO misije KFOR-a, gdje je povrijeđeno više desetina pripadnika KFOR-a, ali i demonstranata.
Da bi izašli iz ove situacije sa samita Evropske političke zajednice u Moldaviji, francuski predsjednik Emmanuel Macron i njemački kancelar Olaf Scholz zatražili su od Kosova održavanje novih izbora. Ovom zahtjevu pridružio se i visoki predstavnik EU Josep Borrell.
Predsjednica Osmani je potvrdila da je Kosovo spremno da organizuje nove izbore u sjevernom dijelu Kosova.
U međuvremenu, premijer Albin Kurti je u telefonskom razgovoru sa zamjenikom američkog savjetnika za nacionalnu bezbjednost Jonom Finerom rekao da se mora odmah zaustaviti nasilje koje izazivaju "mafije koje sponzoriše Beograd nad službenicima bezbjednosti" do novih izbora u tim opštinama.
"Ne želim da prejudiciram ovaj dio, da li su konsultovani ili ne. Ali, sve dok nema demantija od strane premijera, ono što se ne može isključiti je da i predsjednica može poduzimati jednostrane korake, s obzirom da situacija izmiče kontroli i budući da ima i svoju političku težinu, što bi možda ona to koristila vršeći pritisak na sve stranke, uključujući i premijera", kaže za Radio Slobodna Evropa Agon Maliqi, stručnjak za političke procese.
Radio Slobodna Evropa je takođe poslala upit kabinetima predsjednice i premijera da li postoji dogovor između njih za nove izbore, ali do objavljivanja ovog teksta nisu odgovorili.
Albert Krasniqi iz Demokraci Plus (D+) smatra da postoji dogovor između dva predstavnika države (predsjednice Osmani i premijera Kurtija) da se organizuju, kako kaže, novi izbori u sjevernim opštinama i da se pošalju ostavke izabranim predsjednicima.
Prema njegovim riječima, nema drugog scenarija niti izlaza iz nepotrebnih akcija na sjeveru Kosova, osim prihvatanja prijedloga međunarodnih saveznika.
"Akcije na sjeveru samo su povećale zahtjev lokalnih Srba da imaju Zajednicu i štaviše ojačaće njihova ovlašćenja i postoji rizik da već odu u bezbjednosni sektor jer smo ovim akcijama pokazali da oni nisu u stanju da upravljaju tamošnjim lokalnim Srbima i trebalo bi da imaju autonomnu vlast", naglašava Krasniqi.
Izbori i Zajednica opština sa srpskom većinom
Kako kaže Agon Maliqi, izbori na sjeveru nemaju smisla ako ne donesu rezultate, koji bi pomogli da se zaključi Briselski i Ohridski sporazum.
"Novi izbori daju rezultate ako, paralelno, dođe do procesa i koraka Vlade Kosova za formiranje Zajednice opština sa srpskom većinom na Kosovu, jer ćemo u tom slučaju moći da imamo institucije koje bi mogle da sprovedu ovaj sporazum", ocenjuje Maliqi.
Izbori u četiri opštine na sjeveru zemlje (Sjeverna Mitrovica, Leposavić, Zubin Potok i Zvečan) održani su 23. aprila. Gradonačelnici ovih opština - svi Albanci - položili su zakletvu 19. i 25. maja. Ove izbore je bojkotovala srpska zajednica.
Situacija se zaoštrila 26. maja, kada je kosovska policija pomogla ovim gradonačelnicima da uđu u opštinske kancelarije, uprkos otporu lokalnih Srba.
Erden Atiq je izabran za predsjednika u Sjevernoj Mitrovici iz Pokreta Samopredjeljenja, Lulzim Hetemi u Leposaviću takođe iz Pokreta Samopredjeljenja, iz Demokratske partije Kosova Izmir Zeqiri je izabran u Zubinom Potoku, a Ilian Peci u Zvečanima.
Šef Demokratske partije Kosova, Memli Krasniqi, kaže za Radio Evropa Evropa da ni predsjednica Vjosa Osmani ni premijer Albin Kurti "nisu razgovarali o ovoj temi" (novim izborima na sjeveru Kosova) sa PDK.
Predsjednica Osmani je iz Moldavije rekla da je organizovanje izbora dozvoljeno zakonskom regulativom Kosova. To se, prema njenim riječima, može učiniti putem peticije koju potpisuje 20 posto građana koji se nalaze na biračkom spisku, a koji mogu pokrenuti proces novih izbora.
Koje su procedure za organizovanje novih izbora?
Pored peticije koju je navela predsjednica Osmani, Eugen Cakolli iz Demokratskog instituta Kosova ukazuje da je druga mogućnost ostavka aktuelnih predsjednika.
"Postoje dva zakonska rješenja da u četiri sjeverne opštine budu vanredni izbori. Prvi je da je postignut neki veliki politički dogovor i da novi predsjednici podnose ostavke. A druga mogućnost se postiže ako 20 posto birača sa pravom glasa potpiše peticiju ili zahtjev koji se upućuje predsjedniku relevantne skupštine opštine", objašnjava Cakolli.
Zatim, kaže Cakolli, treba organizovati proces glasanja u kojem se građani dotične opštine pitaju da li su za ili protiv smjene načelnika njihove opštine, bez obzira na razloge.
Ovo je mini referendum za koji je potrebno da najmanje 50 posto plus jedan birač glasa za smjenu predsjednika.
Pored organizovanja novih izbora na sjeveru Kosova, EU je zatražila od Kosova da obezbjedi učešće kosovskih Srba na izborima i da započne rad na uspostavljanju Zajednice opština sa srpskom većinom.