Ο «ειρηνιστής και διπλωμάτης» Ερντογάν
Όσοι έσπευσαν να κατηγορήσουν τον Ερντογάν ότι «παίζει» και με τον αστυφύλακα και με τον χωροφύλακα στο θέμα της ουκρανικής κρίσης και στο τέλος θα βρεθεί χαμένος, αποδείχτηκε… περίτρανα ότι βιάστηκαν.
Απόδειξη, αν μη τι άλλο, η πρόσκληση από τον ουκρανό υπουργό Εξωτερικών, Ντίμτρο Κουλέμπα, στην Τουρκία να είναι «ένας από τους εγγυητές» μιας ενδεχόμενης συμφωνίας με τη Ρωσία, σύμφωνα με όσα ανακοίνωσε την Πέμπτη ο τούρκος ομόλογός του, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, που πραγματοποιεί επίσκεψη στη Λβιβ της δυτικής Ουκρανίας.
«Η Ουκρανία έκανε μια πρόταση για τη συμφωνία συλλογικής ασφαλείας: Τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας (P5), συν η Τουρκία και η Γερμανία», διευκρίνισε ο Τσαβούσογλου, διαβεβαιώνοντας ότι «η Ομοσπονδία της Ρωσίας δεν είχε καμιά αντίρρηση».
Για του λόγου το αληθές, άλλωστε, στην προτεινόμενη συμφωνία, την οποία οι Ουκρανοί και Ρώσοι διαπραγματευτές συζήτησαν πλήρως για πρώτη φορά την Δευτέρα και την οποία έφεραν στο φως οι Financial Times, περιλαμβάνεται η αξίωση να παραιτηθεί το Κίεβο από τα σχέδιά του να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και να δεσμευτεί να μην φιλοξενήσει ξένες στρατιωτικές βάσεις ή οπλισμό, με αντάλλαγμα την προστασία από συμμάχους όπως οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Τουρκία.
Τα ευχαριστήρια των ΗΠΑ
Τα δεύτερα ευχαριστήρια στην Τουρκία – τα πρώτα, τα έδωσε ο ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι στον «φίλο» Ερντογάν – για το διαμεσολαβητικό της ρόλο μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, έδωσε ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Άντονι Μπλίνκεν, για τις προσπάθειες που κάνει να βοηθήσει την Ουκρανία.
Όπως ανακοίνωσε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ο Μπλίνκεν συνομίλησε τηλεφωνικά την Τετάρτη με τον τούρκο ομόλογό του, Μεβλούτ Τσαβούσογλου.
«Ο υπουργός Μπλίνκεν ευχαρίστησε την Τουρκία για τη δέσμευσή της στην εθνική κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας, καθώς και για τις προσπάθειές της να βοηθήσει την Ουκρανία σε αυτή την ώρα ανάγκης», είπε ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Νεντ Πράις.
Τηλεφωνική επικοινωνία Ερντογάν-Ζελένσκι
Την ίδια ημέρα, ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάνμ είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον ουκρανό ομόλογό του, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, στον οποίο είπε ότι η Άγκυρα καταβάλλει «εντατικές» διπλωματικές προσπάθειες, ώστε να επιτευχθεί γρήγορα κατάπαυση του πυρός.
Πρόσθεσε, μάλιστα, ότι θα συνεχίσει τις προσπάθειές του για να οργανώσει μια συνάντηση μεταξύ του Ζελένσκι και του ρώσου προέδρου, Βλαντίμιρ Πούτιν.
«Φίλος της Ουκρανίας»
Με ανάρτησή του στο Twitter, o Ζελένσκι ευχαρίστησε από την πλευρά του τον Ερντογάν για τη «σημαντική υποστήριξη» που του προσφέρει.
«Είχα συνομιλίες με έναν φίλο της Ουκρανίας, τον πρόεδρο Ερντογάν», έγραψε, σημειώνοντας ότι συζητήθηκε «η πρόοδος του αγώνα του λαού εναντίον της συνεχιζόμενης επίθεσης», αλλά και «τρόποι για να ενισχυθεί ο ειρηνικός διάλογος».
«Κάντο όπως ο Ερντογάν»
Τις πρώτες ημέρες της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, η Τουρκία, παρότι υποστήριζε ανοιχτά το Κίεβο, υπήρξε και αρκετά διστακτική στο να πάρει ανοιχτά θέση κατά της Μόσχας.
Όταν ο «φίλος» Ζελένσκι, για παράδειγμα – αλλά και γενικότερη η Δύση – ζήτησε από τον Ερντογάν να κλείσει τα Στενά του Βοσπόρου, προκειμένου να μην έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης στη Μαύρη Θάλασσα τα ρωσικά πολεμικά πλοία, υπήρξε μία κωλυσεεργία από πλευράς της Άγκυρας.
Ωστόσο, τέσσερις ημέρες μετά την ρωσική εισβολή και, συγκεκριμένα, στις 28 Φεβρουαρίου, η Τουρκία ανακοίνωσε το κλείσιμο των Στενών, μετά από τις ισχυρές πιέσεις της Δύσης.
Η διαφορά στην τουρκική διπλωματία, όμως, κρίνεται στις λεπτομέρειες. «Μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει κάποιο αίτημα διέλευσης από τα Στενά. Στο περιβάλλον σύγκρουσης, ειδοποιήσαμε όλες τις παράκτιες και μη παράκτιες χώρες να μην κάνουν διέλευση των πολεμικών τους πλοίων στη Μαύρη Θάλασσα. Μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει οποιοδήποτε αίτημα. Εφαρμόζουμε τις διατάξεις της Συνθήκης του Μοντρέ», δήλωνε τότε ο τούρκος ΥΠΕΞ.
Από τη δήλωση Τσαβούσογλου, όμως, προέκυπτε με σαφήνεια πως το κλείσιμο αφορά τόσο στα κράτη της Μαύρης Θάλασσας (π.χ. Ρωσία), όσο όμως και στα κράτη εκτός Μαύρης Θάλασσας (π.χ. ΗΠΑ).
Επιπλέον, όπως είχε πει ο Τσαβούσογλου, «εάν το πολεμικό πλοίο επιστρέψει στη βάση του στη Μαύρη Θάλασσα (σ.σ. το ρωσικό), η διέλευση δεν εμποδίζεται».
Με λίγα λόγια, ο Ερντογάν και έκλεισε τα Στενά του Βοσπόρου ικανοποιώντας Κίεβο, ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και ΕΕ, και δεν στέρησε από το ρωσικό πολεμικό στόλο την πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα, έστω και με τη μορφή της… επιστροφής στη βάση του.
Και η Μόσχα εκτιμά τον τουρκικό ρόλο στην κρίση
Η Τουρκία θα συνεχίσει να εφαρμόζει τη συνθήκη του Μοντρέ στα Στενά του Βοσπόρου, όπως κάνει από την αρχή της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, δήλωσε ο Τσαβούσογλου στη συνάντηση που είχε με τον ρώσο ομόλογό του.
Μιλώντας με τον ρώσο υπουργό ΕΞωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, ξεκαθάρισε την πρόθεση της Τουρκίας και τόνισε πως η Άγκυρα θα συνεχίσει να έχει ρόλο διαμεσολαβητή για να σταματήσει ο πόλεμος στην Ουκρανία, γιατί – όπως είπε – έχει καλές σχέσεις και με τη Ρωσία και με τις ΗΠΑ.
Από την πλευρά του, ο Λαβρόφ είπε πως Ρωσία και Τουρκία έχουν διαφορετικές απόψεις σχετικά με τα όσα γίνονται στην Ουκρανία, ωστόσο, τόνισε πως εκτιμά το ρόλο της Άγκυρας ως διαμεσολαβήτριας.
Στόχος του «σουλτάνου» οι εκλογές;
Με την εικόνα του υπέρμαχου της ειρήνης και του αξιόπιστου διαμεσολαβητή, που εκτιμούν όλες οι πλευρές, ο Ερντογάν προσπαθεί να πετύχει «με ένα σμπάρο δυο τρυγόνια»: και να βγει από την προηγούμενη περίοδο μιας – σχετικής – διεθνούς απομόνωσης, και να κατοχυρωθεί ξανά ως ο ηγέτης που μπορεί να εγγυηθεί την ασφάλεια της Τουρκίας και να κερδίσει τις επόμενες εκλογές.
Την ώρα που οι δημοσκοπήσεις εξακολουθούν να παραπέμπουν σε μια δύσκολη εκλογική μάχη, με την εκλογική απήχηση του κυβερνώντος κόμματος AKP να έχει υποχωρήσει σημαντικά σε σχέση με το ποσοστό που πήρε στις προηγούμενες εκλογές, ο Ερντογάν ετοιμάζεται να παίξει το «ισχυρό χαρτί» τού έμπειρου και παγκόσμια αναγνωρίσιμου ηγέτη, που μπορεί να οδηγήσει με το μικρότερο κόστος την Τουρκία, μέσα από μια παγκόσμια κρίση, στην ασφάλεια.
Και όλα αυτά, παρά την κατάρρευση της τουρκικής οικονομίας και την εκτόξευση του πληθωρισμού, με τους πολίτες να διαμαρτύρονται και σε πολλές περιπτώσεις, κυριολεκτικά, να πεινάνε…
Έτσι, παράλληλα με την ενεργετικότητα που διακρίνει την τουρκική διπλωματία στο ζήτημα της Ουκρανίας, ο Ερντογάν, στην προσπάθειά του να δείξει ότι είναι ένας υπεύθυνος ηγέτης, που προσπαθεί να αναβαθμίσει τη διεθνή παρουσία της χώρας του και να αποφεύγει τις περιττές εντάσεις, εκτός από την συνάντησή του σε φιλικό κλίμα με τον έλληνα πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, έχει επενδύσει και στην επαναπροσέγγιση με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ισραήλ, αλλά και στον τρόπο με τον οποίο αναζητά διάλογο με την Αρμενία, παρότι είχε στηρίξει ανοιχτά το Αζερμπαϊτζάν.
Εν κατακλείδι, όσο κι αν οι κινήσεις και οι προκλήσεις του «σουλτάνου» εξοργίζουν, κατά διαστήματα, τη Δύση, πάντα καταφέρνει να γυρίζει το παιχνίδι υπέρ του.
Και αν αυτή η στρατηγική, τελικά, δεν τον ωφελήσει στις εκλογές του 2023, σίγουρα δεν τον βλάπτει όσο παραμένει στο τιμόνι της χώρας του – ίσως, μάλιστα, αφήσει και μια καλή παρακαταθήκη για όποιον τον διαδεχτεί.