«Το ριχτάρι γινόταν η στέγη τους, το βράδυ το πάπλωμά τους»
«Είναι μια έκθεση που σχεδιάζουμε σχεδόν δύο χρόνια και στην οποία δεν θα δείτε αυτό που ενδεχομένως περιμένετε. Δεν θα δείτε φωτογραφίες εξαθλιωμένων προσφύγων, πολλών μαζί, να κατεβαίνουν από πλοία» ανέφερε η διευθύντρια Πολιτισμού του Δήμου Πειραιά, Ευαγγελία Μπαφούνη, στη χθεσινή εκδήλωση για τα εγκαίνια της έκθεσης «Πειραιάς 1922 - Τεκμήρια Προσφυγιάς», που θα είναι ανοιχτή για το κοινό έως το τέλος Φεβρουαρίου 2023. «Αφορμή για την έκθεση είναι η μεγάλη συλλογή από πιστοποιητικά πολιτογράφησης των προσφύγων. Εκεί ανακαλύψαμε την άλλη ζωή τους. Αυτήν από την κατάσταση "θα φύγουμε-δεν θα φύγουμε" στο "θα μείνουμε, άρα πρέπει να πολιτογραφηθούμε και γι' αυτό μας χρειάζεται μια καλή φωτογραφία, ενδεχομένως και η νυφική μας, και μας χρειάζεται κι ένας σύλλογος ο οποίος θα πιστοποιήσει την προσφυγική μας ιδιότητα"» εξήγησε η ίδια προτού δώσει τον λόγο στον δήμαρχο Πειραιά, Γιάννη Μώραλη.
«Τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή είναι μια χρονιά-ορόσημο. Σήμερα εγκαινιάζουμε μια πραγματικά σημαντική έκθεση. Είχαμε αγωνία αν θα γίνει, τελικά τα καταφέραμε. Μέσα από ένα σπάνιο αρχειακό υλικό, χάρτες, φωτογραφίες, μαρτυρίες και αντικείμενα, αποδεικνύεται ότι ο Πειραιάς, εκτός από το πρώτο λιμάνι στο οποίο έφτασε ένας μεγάλος αριθμός προσφύγων, αποτέλεσε για πολλούς και τον τελικό προορισμό διαμονής. Υπάρχει ένα ιδιαίτερο δέσιμο της πόλης μας με τους πρόσφυγες. Η έλευσή τους άλλαξε την ιστορία της προς το καλύτερο. Στον Πειραιά θα είμαστε πάντα μια ανοιχτή αγκαλιά για όλους τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη. Καλώ όλους τους Πειραιώτες - και όχι μόνο - να την επισκεφθούν» δήλωσε ο δήμαρχος και ξεναγήθηκε στον χώρο με τα σπάνια εκθέματα μέσω των οποίων ζωντανεύει η ιστορία του Πειραιά και αφορούν σπάνιους χάρτες, τον τότε δήμαρχο Αναστάσιο Παναγιωτόπουλο (1914-1925), εικονίσματα που έφεραν οι πρόσφυγες μαζί τους, εφημερίδες της εποχής, προσφυγικά σωματεία, τις νέες συνοικίες, στιγμιότυπα από τη νέα τους ζωή.
Από το Ιρκούπ στη Δραπετσώνα
Ακρως συγκινητική ήταν η στιγμή που μια δισέγγονη προσφύγων από το Ιρκούπ έδειξε στον δήμαρχο ένα ριχτάρι φτιαγμένο από τους πρόσφυγες προγόνους της, το οποίο χρησιμοποιούσαν το πρωί, στερεωμένο σε τέσσερις πασσάλους, για στέγαστρο και το βράδυ για σκέπασμα ύπνου. «Σεπτέμβριος 1922. Τούτο το ριχτάρι ράφτηκε πανάκι-πανάκι από τις αδελφούλες Μαρίκα, Αννα, Φωτεινή και τη μητέρα τους στο Ιρκούπ έξω από τη Σμύρνη της Μικράς Ασίας. Στη μαύρη μέρα του διωγμού, το ριχτάρι το πήραν μαζί τους μαζί με ό,τι άλλο μπορούσαν. Μετά από φριχτό αγώνα, έφτασαν στο σωτήριο πλοίο και μπήκαν μέσα με προορισμό για το άγνωστο. Ακούστηκε η φωνή της μάνας, "είμαστε όλοι εδώ;" και αγκαλιάστηκαν για να νιώσουν ότι είναι μαζί. Στη διαδρομή το πλοίο σταμάτησε στο λιμάνι του Πειραιά στη Δραπετσώνα. Επιτέλους πάτησαν στεριά. Το πρωί το ριχτάρι γινόταν η στέγη τους και το βράδυ το πάπλωμα όπου τους σκέπαζε. Αιωνία η μνήμη όλων» έγραφε το σημείωμα στον τοίχο πλάι στο οικογενειακό κειμήλιο της δισέγγονης Αναστασίας Ελευθερίου-Φωτιάδου.
Η έκθεση «Πειραιάς 1922 - Τεκμήρια προσφυγιάς» έχει ελεύθερη είσοδο. Το κοινό μπορεί να κατεβάσει και ψηφιακά την εφαρμογή της έκθεσης και να πραγματοποιήσει μια γρήγορη περιήγηση στους χώρους και στα μοναδικά ιστορικά ντοκουμέντα που φιλοξενούνται σε αυτήν, στις αίθουσες και τους διαδρόμους της χριστουγεννιάτικα στολισμένης Δημοτικής Πινακοθήκης του Πειραιά. Σημαντική για την οργάνωση της έκθεσης υπήρξε η συνεισφορά αρχειακού υλικού και προσωπικών κειμηλίων από τον εξωραϊστικό και πολιτιστικό σύλλογο κατοίκων Μικρολίμανου Πειραιώς «Απόγονοι Μικρασιατών Προσφύγων - 1922» και οπτικοακουστικού υλικού από το Αρχείο ΕΡΤ ΑΕ.