«Εδώ είναι το μέλλον της Ορθοδοξίας»
Μια συγκινητική τελετή πραγματοποιήθηκε την Κυριακή των Βαΐων στην Κοτονού, την οικονομική πρωτεύουσα του Μπενίν. Δεκάδες κάτοικοι της πόλης και των γύρω περιοχών – ακόμα και του γειτονικού Τόγκο – υποδέχτηκαν με βάγια και «ωσαννά» τον άρτι χειροτονηθέντα επίσκοπο Τόγκο, Μπενίν και Μπουρκίνα Φάσο Αθανάσιο. Χριστιανοί ορθόδοξοι στο θρήσκευμα και πιστοί στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, εξέφραζαν τη χαρά τους, φωνάζοντας «ευλογημένος ο ερχόμενος». «Τους ευλογούσα με τα φτωχά μου χέρια, με τον σταυρό μου, με δάκρυα για την υποδοχή που μου επιφύλαξαν» περιγράφει συγκινημένος στα «ΝΕΑ» ο ιεράρχης.
Ακολούθησε θεία λειτουργία στον ναό της Αγίας Τριάδος Κοτονού, μια φτωχική καλύβα χωρίς νερό και ρεύμα. «Είχε ζέστη, ήμουν μούσκεμα στον ιδρώτα. Οι παπάδες είχαν μια πετσέτα για να με σκουπίζουν, αφού δεν υπάρχει ούτε ανεμιστήρας» συνεχίζει ο Αθανάσιος. Το συναίσθημα όμως ξεχείλιζε: «Συγκινήθηκα πολύ. Ετσι υποδέχτηκαν και τον Χριστό, για να υποστεί τα πάθη μέχρι την Ανάσταση. Ετσι κι εγώ θα είμαι εκεί για αυτούς τους ανθρώπους που καθημερινά πονάνε, πεινάνε, βασανίζονται».
Το Μπενίν είναι μια χώρα 12.600.000 κατοίκων στη Δυτική Αφρική, αποτελούμενη από ένα μωσαϊκό εθνοτικών και γλωσσικών ομάδων, θρησκειών και δογμάτων: στην πλειονότητά τους είναι Χριστιανοί (27,1% καθολικοί και 23,3% προτεστάντες), όμως υπάρχει μια μεγάλη κοινότητα μουσουλμάνων (23,3%) και το 25% ασπάζεται τοπικές ανιμιστικές θρησκείες. Οι ορθόδοξοι που παραμένουν πιστοί στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας – καθώς η αντιπαράθεση με τη Ρωσική Εκκλησία έχει περιπλέξει την κατάσταση – αριθμούν μόλις 250 άτομα.
Γεννημένος στο Κονγκό από οικογένεια ορθοδόξων Αφρικανών και έχοντας σπουδάσει επί σειρά ετών στην Ελλάδα, για την οποίαν μιλάει με τα πιο θερμά λόγια, ο Αθανάσιος εξηγεί ότι η επικοινωνία με τους ντόπιους είναι απλή και ανεπιτήδευτη. «Αυτά εδώ είναι τα μέρη μου. Βγαίνω στους δρόμους, οι άνθρωποι ρωτούν ποιος είμαι, για ποιον λόγο φοράω μαύρα, αν ζεσταίνομαι. Τους εξηγώ, κι έτσι πιάνουμε κουβέντα» λέει, εκφράζοντας παράλληλα την πεποίθηση ότι οι προοπτικές που ανοίγονται για την Ορθοδοξία στη Δυτική Αφρική είναι εκρηκτικές. «Πιστεύω πως εδώ είναι το μέλλον της Ορθοδοξίας» σημειώνει χαρακτηριστικά.
Εκρηκτική ανάπτυξη
Η αισιοδοξία του Αθανάσιου είναι βάσιμη: όσο στη Δύση το θρησκευτικό αίσθημα υποχωρεί, ο χριστιανισμός – κυρίως ο ρωμαιοκαθολικισμός και ο προτεσταντισμός – γνωρίζει εκρηκτική ανάπτυξη στην Αφρική και στη Νοτιοανατολική Ασία. «Ποσοτικά μιλώντας, ο χριστιανισμός βρίσκεται στην καλύτερα ιστορικά στιγμή του» υπογραμμίζει ο φιλόλογος, δοκιμιογράφος και πρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος Σταύρος Ζουμπουλάκης, τονίζοντας ότι πλέον σε πολλές καθολικές και προτεσταντικές εκκλησίες της Ευρώπης λειτουργούν ιερείς από την Αφρική ή τη Λατινική Αμερική. Πρόκειται για ανθρώπους που, κατά τον ίδιο, βιώνουν έναν έντονο εσωτερικό διχασμό καθώς απολαμβάνουν μεν όλες τις υλικές ανέσεις της Δυτικής Ευρώπης, όμως «συναντούν αποδεκατισμένες ενορίες, χωρίς καμία θέρμη. Ακριβώς το αντίθετο από ό,τι συμβαίνει στην πατρίδα τους». Η διττή αυτή εικόνα, συνεχίζει, θέτει το ερώτημα αν ο χριστιανισμός έχει ανάγκη τη δυστυχία για να υπάρχει, τονίζοντας ότι η Νότια Κορέα αποτελεί το μοναδικό παράδειγμα ανεπτυγμένης χώρας όπου καταγράφεται ανάπτυξή του.
Στην περίπτωση της Μπενίν, η φτώχεια δημιουργεί μετά βεβαιότητος ένα ευμενές υπόστρωμα για την εξάπλωση του εξισωτικού μηνύματος του Ευαγγελίου. «Ο λαός εδώ πονάει και πεινάει» λέει ο Αθανάσιος. «Το μέλλον των παιδιών έχει πεθάνει. Είναι παιδιά που δεν πίνουν καθαρό νερό, ούτε τρώνε καλό φαγητό». Θυμάται τον εαυτό του μικρό να ξυπνά πεινασμένος στη μέση της νύχτας, χωρίς να έχει ούτε φαγητό ούτε νερό. Ξεκαθαρίζει: «Οι χώρες μας δεν είναι φτωχές, είναι πάμπλουτες. Ο λαός είναι φτωχός, γιατί υπάρχει ανισότητα. Η κυβέρνηση δουλεύει για δικά της συμφέροντα, όχι του λαού». Απάντηση, κατά τον ίδιον, αποτελεί το κομβικότερο στοιχείο της χριστιανικής πίστης: η αγάπη, που πρέπει «να είναι η βάση της κοινωνικής ζωής».
Προκλήσεις
Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ορθοδοξία, όπως και οι άνθρωποι του Μπενίν, είναι πολλές. «Χρειαζόμαστε μια όμορφη εκκλησία, ώστε ο κόσμος να μας πάρει στα σοβαρά. Ένα πηγάδι, για να προσφέρουμε νερό» εξηγεί ο Αθανάσιος. Παράλληλα, δεδομένου ότι η λειτουργία γίνεται στα γαλλικά, προτείνει ότι «πρέπει να φτιαχτεί ένα σχολείο ώστε τα παιδιά να μάθουν τη γλώσσα, ώστε να καταλαβαίνουν τα κείμενα της εκκλησίας και αύριο να τα μεταφράσουν στις γλώσσες τους». Ο πιστοί της επισκοπής του Αθανάσιου σε Μπενίν, Τόγκο και Μπουρκίνα Φάσο, οι χριστιανοί της Υποσαχάριας Αφρικής και της ΝA Ασίας αποτελούν το μέλλον – όπως όλα δείχνουν – της μεγαλύτερης μονοθεϊστικής θρησκείας ύστερα από δύο χιλιετίες ακμής στην Ευρώπη. Και, όπως λέει ο Στ. Ζουμπουλάκης, είναι βέβαιο ότι η διδασκαλία του χριστιανισμού θα επηρεαστεί από το νέο του ποίμνιο.
Προς το παρόν, στην Κοτονού, ορθόδοξοι, αλλά και καθολικοί και προτεστάντες μετρούν αντίστροφα για τη στιγμή που θα φωνάξουν το «Χριστός ανέστη». «Το μήνυμα της Ανάστασης οι Αφρικανοί το ζουν βιωματικά. Κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα θυμούνται όχι μόνο τα πάθη του Χριστού, αλλά και τις δικές τους δυσκολίες», σημειώνει ο Αθανάσιος. Μεγάλη πρόκληση για τον ίδιο, να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των ανθρώπων που θέλουν να γιορτάσουν: «Περιμένω από την Ελλάδα να μου στείλουν κάποια δώρα ώστε να έχουμε ένα τραπέζι με φαγητό για τα παιδιά» λέει και θυμάται την «ιεροτελεστία» της μαγειρίτσας στη χώρα μας. «Γιατί να μην κάνουμε κι εμείς το ίδιο; Επειδή είμαστε φτωχοί;» διερωτάται ο επίσκοπος.