Ադրբեջանը շուտ չի բացի Լաչինի միջանցքը․ կփորձի աստիճանաբեր խեղդել Ղարաբաղը՝ բնակավայրեր կուղարկի ներկայացուցիչներին, հետո ոստիկանութանը և զինված ուժերին․ Սթենֆորդի համալսարանի քաղաքագիտության դոկտոր
Արցախը Հայաստանին կապող միակ մայրուղին դեռևս շարունակվում է փակ մնալ, իսկ 120.000 հազար արցախցիներ հումանիտար աղետի առաջ են։ Այս ընթացքում եղան բարձր մակարդակով մի շարք կոչեր, այդուհանդերձ կյանքի ճանապարհը շարունակվում է փակ մնալ։ Թեմայի վերաբերյալ Tert.am- ը զրուցել է Սթենֆորդի համալսարանի քաղաքագիտության դոկտոր Արթուր Խաչիկյանի հետ։
–Պարոն Խաչիկյան, ինչպես տեղյակ եք, դեկտեմբերի 12-ից մինչ այսօր շարունակում է փակ մնալ Արցախը Հայաստանին կապող միակ մայրուղին։ Այս ընթացքում եղան բարձր մակարդակի ամենատարբեր արձագանքներ, հայտարարություններ, ճանապարհը փակ մնաց նույնիսկ Պուտին-Փաշինյան հանդիպումից հետո։ Ձեր կարծիքով` որո՞նք են Ադրբեջանի իրական նպատակները, այս ընթացքում կարծիքներ հնչեցին, որ սրանով Ադրբեջանը Սյունիքում միջանցքի հարցն է փորձում լուծել։ Իրականում Ալի՞ևն է փակել Լաչինը, թե այլ ձեռագիր է, ո՞վ է Լաչինի միջանցքի շահառուն։
–Ադրբեջանի այս արարքը կանխատեսելի էր։ Օգտվելով Ուկրաինայի պատերազմից և Ռուսաստանի թուլությունից՝ Ադրբեջանը փորձում է բոլոր հարցերը լուծել ուժային ճանապարհով։ Նրանք ցանկանում են աստիճանաբար վերականգնել իրենց վերահսկողությունը Ղարաբաղի վրա և արտաքսել նրա բնակչությանը: Նրանք կփորձեն աստիճանաբար խեղդել Ղարաբաղը, ստիպել բնակչությանն ընդունել ադրբեջանական վերահսկողությունը, կփորձեն իրենց ներկայացուցիչներին ուղարկել տեղի գյուղեր ու քաղաքներ, որից հետո ոստիկանութանն ու զինված ուժերին։ Դրանից հետո նրանք կստիպեն բնակչության մեծ մասին փախչել։ Հաջորդ թիրախը լինելու է «Զանգեզուրի միջանցքը», ապա Սյունիքի պրովինցիան։ Կկիրառեն նույն մեթոդները՝ ճնշում, ուժ, սադրանքներ՝ օգտագործելով խաղաղ բնակչությանը, որից հետո՝ թուրքական և ադրբեջանական բանակը։ Ինչպես տեսնում եք, անզոր են Եվրոպայի, ԱՄՆ-ի և այսպես կոչված «միջազգային հանրության» հայտարարությունները։
–Ինչպե՞ս եք գնահատում ռուս խաղաղապահների գործողությունները, թիրախավորումը։
–Ռուսական ուժերի համար անհնար է ուժ կիրառել, քանի որ նրանք պետք է չեզոք մնան, քանի որ խաղաղապահներ են։ Հակառակ դեպքում ադրբեջանցիները նրանց կհայտարարեն հակամարտության կողմ և կխնդրեն հեռանալ: Ռուսաստանն այս պահին չի կարող կռվել Թուրքիայի և Ադրբեջանի դեմ, նրանք դա գիտեն և լիովին օգտվում են դրանից։ Մնում է միայն դիվանագիտական և քաղաքական ճնշումը, բայց ադրբեջանցիներն ու թուրքերը գիտեն, որ Արևմուտքն ու Ռուսաստանը փակված են այս պատերազմում և երկուսն էլ մրցում են Ադրբեջանի և Թուրքիայի վրա ազդեցության համար և կախված են իրենցից:
Ռուս խաղաղապահները պետք է չեզոք մնան և չեն կարող ուժ կիրառել։ Ես չեմ հասկանում, թե ինչպես է նրանց վրա հարձակվելն ու քննադատելը օգնում հայկական կողմին։ Արդյո՞ք որևէ այլ երկիր պատրաստ է իր ուժերն ուղարկել հայերին պաշտպանելու համար: Չեմ կարծում։
– Ո՞ր դեպքում Ադրբեջանը կբացի միջանցքը, ի՞նչ գործուն լծակներ կան։
–Ադրբեջանը շուտով չի բացելու Լաչինի միջանցքը։ Նրանք ժամանակի հետ միայն կմեծացնեն իրենց ճնշումը։ Այս խմբի կողմից հռչակված «Խաղաղության դարաշրջանը» լիովին և բացարձակապես ձախողվել է։
– Շատ է քննարկվում, որ Լաչինի միջանցքը գտնվում է ռուս-ադրբեջանական պատասխանատվության գոտում, ՀՀ իշխանությունները ևս այդ դիրքերից են հանդես գալիս։ Հայաստանն անելի՞ք չունի։
–2020 թվականի նոյեմբերից հետո Լաչինի միջանցքը ռուս խաղաղապահների պատասխանատվության տակ է, և ադրբեջանական կողմի այս գործողությունները 2020 թվականի նոյեմբերի համաձայնագրի խախտում են։ Բայց դա չի նշանակում, որ հայկական կողմը կարող է անտեսել հումանիտար աղետը, որը կատարվում է 120 հազար հայերի հետ։ Իսկ ռուսական կողմը չի պատրաստվում պայքարել հայերի համար, եթե հայերը չեն ցանկանում պայքարել իրենց համար։ Հայկական կողմը լծակներ չունի, քանի որ վերջին երկու տարիներին ոչինչ չարեց իր դիրքերը բարելավելու համար, փոխարենը նախընտրեց խոսել թուլության դիրքերից՝ հռչակելով «խաղաղության դարաշրջան»։ Ինչ վերաբերում է «խաղաղության դարաշրջանին», ապա այս խմբի «խաղաղության դարաշրջանի» քաղաքականությունը կայանում է հետևյալում.
ա) որևէ քայլ չձեռնարկել հայկական բանակի վիճակը բարելավելու և մեր թշնամիներին զսպելու կարողությունը բարձրացնելու համար,
բ) որևէ քայլ չձեռնարկել՝ ուղղելու դիվանագիտական սխալները, որոնք հանգեցրել են մեր պարտությանը և բարելավել մեր հարաբերությունները Իրանի և Ռուսաստանի հետ։ Փոխարենը նրանք հույսը դրել են Արևմուտքի վրա, թեև Արևմուտքը բոլոր հնարավոր նշանները տվեց, որ ինքը շահ չունի Հայաստանից, այլ հետաքրքրություն ունի Ադրբեջանի նկատմամբ:
գ) իշխանությունների բանակցում են մեր թշնամիների հետ` թուլության և զիջումների դիրքերից, թեև մեր թշնամիները ոչ միայն չեն զիջում մեզ, այլև օրեցօր իրենց ավելի ագրեսիվ են պահում։ Այս քաղաքականության բոլոր հատվածները տպավորիչ կերպով ձախողվեցին։
– Հայտնի է, որ Ադրբեջանը ցանցային մտածող է, արդյոք Կաշենի հանքում զիջմանը զուգահեռ, հաջորդ պահանջը չի՞ ներկայացվի։
–Լաչինի միջանցքի փակումը միայն առաջին քայլն է։ Ադրբեջանը պատրաստվում է ավելի մեծ ուժ կիրառել, որպեսզի աստիճանաբար վերականգնի իր վերահսկողությունը Ղարաբաղի այլ տարածքների վրա, իսկ հետո «միջանցք» ստանա Զանգեզուրում։