ახალი რუსეთი

და როგორი იქნება „ახალი რუსეთი“? დაკარგავს კრემლი მონოპოლიას ძალადობაზე? გავხდებით მოწმენი არალეგალური შეიარაღებული ჯგუფების მომრავლებისა, იქნება ეს კადიროვის ტიპის „ტერიტორიული არმიები“ თუ „ვაგნერის“ ან „გაზპრომის“ ტიპის მილიარდერების შეიარაღებული ძალები (რუსეთის პრემიერ-მინისტრის 2023 წლის 4 თებერვლის დადგენილების თანახმად „გაზპრომს“, კონსტიტუციისა და კანონმდებლობის სრული დარღვევით, უფლება მიენიჭა საკუთარი კერძო არმია შექმნას)?

და რუსეთის ფედერაციის რეგიონებში უკმაყოფილების ზრდამ შეიძლება გამოიწვიოს შეიარაღებული დაპირისპირება ფედერაციის სუბიექტებს შორის? თუ გავითვალისწინებთ, რომ კრემლი ახერხებდა ერთიანობის შენარჩუნებას მათრახისა და თაფლაკვერის საშუალებით და ამ ხანგრძლივი ომის შედეგად მას თაფლაკვერი გამოელევა, ხოლო მათრახი დაუჩიავდება, ამ კატასტროფული სცენარის გამორიცხვა არ შეიძლება.

და როგორ შეიცვლება „ახალი რუსეთის“ სული? რა რეაქცია ექნებათ იმ ჯარისკაცების შვილებს, რომლებიც უკრაინელების განადგურებით არიან დაკავებული? აირჩევენ ისინი ერთ დღეს ე.წ. Vergangenheitsbewältigung-ის გერმანულ გზას, ანუ მცდელობას, წარსულს ღიად დაუპირისპირდნენ, მას თვალი გაუსწორონ? თუ მომავალი თაობები შეეცდებიან დანაშაულის კონტექსტუალიზაციას, რათა საკუთარი მამები გაამართლონ? დაიწყებენ ისინი ე.წ „ვერსალის კომპლექსზე“ საუბარს? დაიყვანენ რუსი ისტორიკოსები დანაშაულს მხოლოდ პუტინამდე და მის უშუალო გარემოცვამდე? თუ პირიქით, იქნება მიმდინარეობა, რომელიც მოექცევა ე.წ. „ეთნიკური გენეტიკის ხაფანგში“ და, შეეცდება რა დაადანაშაულოს ზოგადად რუსობა, დაასკვნის, რომ „მესამე რომიდან“ მოყოლებული რუსებს ხალხის ჟლეტა გენებში ჰქონდათ და მხოლოდ პუტინის მოსვლას ელოდნენ, რათა უკრაინელების განადგურება დაეწყოთ?..

ამასთან ერთად ძნელი წარმოსადგენია რუსი ჰანა არენდტის ან რუსი იურგენ ჰაბერმასის გამოჩენა პოლიტიკურ ველზე, ანუ ადამიანის, რომელიც დაჟინებულ აქცენტს გააკეთებდა ისტორიის სიმძიმეზე და რომელიც შეძლებდა უკრაინაში ჩადენილი დანაშაულების გამოცდილება პოლიტიკურ ეთიკად გარდაექმნა. არ დაგვავიწყდეს, რომ 2015 წელს ბორის ნემცოვის მკვლელობის შემდეგ რუსეთში აღარ დარჩა ლიბერალი პოლიტიკოსი. 

სამაგიეროდ ერთი რამ, რაც დარწმუნებით შეგვიძლია განვაცხადოთ, ესაა რუსული სამოქალაქო რელიგიის სიკვდილი. ე.წ. „დიდ სამამულო ომზე“ დაფუძნებული რელიგია, რომელიც უფრო ძლიერი იყო, ვიდრე რუსული მართლმადიდებლური სარწმუნოება, უკვე მკვდარია. 2015 წელს, რუსეთის რეგიონებმა ორი ბრიტანელი ისტორიკოსის, ჯონ კიგანისა და ენტონი ბივორის წიგნები საჯარო ბიბლიოთეკებიდან ამოიღეს. მოსკოვის აზრით, ამ ბრიტანელი ისტორიკოსების წიგნები „ხელს უწყობდა მესამე რაიხის დროს ჩამოყალიბებული სტერეოტიპების გაძლიერებას“. ყველაზე დიდი აღშფოთება მაშინ გამოიწვია ენტონი ბივორის წიგნმა „ბერლინის დაცემა“, რომელშიც ავტორი იხსენებს საბჭოთა არმიის ჯარისკაცების მიერ გერმანიაში ჩადენილ ომის დანაშაულებს (სინამდვილეში ბივორის წიგნი არა „მესამე რაიხის პროპაგანდას“, არამედ რუსულ არქივებს ეყრდნობოდა). „უნდა გესმოდეს ენტონი, რომ ეს ომი ჩვენი სიწმინდეა“, ასე აუხსნის რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის ყოფილი მოადგილე გრიგორი კარასინი ენტონი ბივორს ამ გადაწყვეტილებას (ჩემ მიერ დაწერილი მარშალ ჟუკოვის ბიოგრაფიის რუსული თარგმანი იმავე მიზეზით გახდა ცენზურის მსხვერპლი). უკრაინაში რუსული ჯარების მიერ ჩადენილი ამ მასშტაბის დანაშაულების შემდეგ „დიდი სამამულო ომი“ ვეღარასდროს იქნება მათი სიწმინდე, კრემლი ვეღარასდროს შეძლებს რუსული კოლექტიური მეხსიერების მეორე მსოფლიო ომით მანიპულირებას.

კიდევ ერთი, რაც შეგვიძლია დიდი ალბათობით ვივარაუდოთ, ესაა ფაქტი, რომ ამ ომით რუსებმა სასიკვდილო ჭრილობა მიაყენეს რუსულ ენას როგორც ერთგვარ lingua franca-ს პოსტსაბჭოთა ერებისათვის. ამერიკაში მცხოვრები რუსულენოვანი მწერალი ანდრეი გრიცმანი ჯერ კიდევ ხუთი წლის წინ აღნიშნავდა, რომ საქართველოს წინააღმდეგ ომისა და ყირიმის ანექსიის შემდეგ რუსული ენის მნიშვნელობა რუსულენოვან დიასპორაში მკვეთრად დაეცა.

ის, რომ დღეს სტანისლავ ასეევი და სხვა ახალგაზრდა უკრაინელი რუსულენოვანი მწერლები აცხადებენ, რომ აღარასდროს დაწერენ რუსულ ენაზე - ამაში გასაკვირი არაფერია. ასევე არ უნდა გაგვიკვირდეს, თუ ხვალინდელ უზბეკეთში ახალი რუსულენოვანი შამშად აბდულაევი ან აზერბაიჯანში ახალი რუსულენოვანი ნიჯათ მამედოვი აღარ გამოჩნდება.

დაბოლოს, როგორც ინგლისელები იტყვიან, last but not least: დღეს დასავლეთში მიმდინარეობს დებატები, რამდენად სწორია ე.წ. რუსული კულტურის გაუქმება (Russian Culture canceling). ამის შესახებ მე მკითხველს პარადოქსულად ვუპასუხებ: ერთი მხრივ, კულტურის გაუქმებაში კარგს ვერაფერს ვერ ვხედავ (სჯობს, „ზევიდან“ გაუქმებას „ქვევიდან“ ბოიკოტი ანაცვლებდეს) და, მეორე მხრივ, ძალიან გამიხარდება, თუ რუსული კულტურის წარმომადგენლები დროებით თვითონ მოინდომებენ რუსული კულტურის გაუქმებას. მე მათთვის მშვენიერი ისტორიული მაგალითიც კი მაქვს: მეოცე საუკუნის მეორე ნახევრის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი გერმანელი კომპოზიტორის, ჰანს ვერნერ ჰენცეს, და ავსტრიელი დიდი პოეტის, ინგებორგ ბახმანის, 1953-1971 წლების მომიწერა იტალიურ ენაზეა. სხვათა შორის, არც ჰენცე და არც ბახმანი არ ფლობდა სრულყოფილად დანტეს ენას და მათი კორესპონდენცია სავსეა შეცდომებით. მაგრამ ამ ორ უზარმაზარ ხელოვანს ისე გულს ურევდა 50-60-იანი წლების ავსტრია და გერმანია, ქვეყნები, რომლებსაც არ სურდათ თავ-თავიანთი ნაცისტური წარსულისათვის თვალის გაესწორებინათ, რომ ისინი იძულებული იყვნენ, გოეთეს ენაზე ეთქვათ უარი.