Deslapky netijelere görä, Moldowada geçen parlament saýlawlarynda köplük orny gazanan partiýa ýok
Deslapky netijeleriň görkezmegine görä, Moldowada geçen parlament saýlawlarynda köplük orny gazanan partiýa ýok. Ýewropa Bileleşigine integrirlenmek ýa Moskwa bilen ýakyn gatnaşyk saklamak baradaky dalaş bolsa besdeş syýasy güýçleriň arasynda dowam edýär.
Orsýetçi “Sosiýalistik” partiýa indiki parlamentde orunlaryň köplügini gazanmaga taýýarlanypdy. Onuň yzyny yzarlanlar hem halky Günbatar bilen ýakyn gatnaşyga çagyran häkimiýet başyndaky demokratlar, şeýle hem korrupsiýa garşy şygarlar bilen dalaşa giren we Ýewropa Bileleşigi koalisiýasyndan taradarlyk edýän “ACUM” bolar diýlip çaklanypdy.
24-nji fewralda geçen ses berişlik täze saýlaw düzgünine laýyklykda geçdi. Bu düzgün boýunça 101 orunly parlamentiň 50 orny partiýa sanawlarynyň üsti bilen, 51 orun hem kandidatlaryň arasyndaky ikiçäk dalaş esasynda saýlanýar.
Saýlaw netijeleri yglan edileninden soňra indiki parlament 45 günüň içinde hökümet koalisiýasyny düzüp bilmese, prezident parlamenti dargadyp, täze saýlawlary yglan eder.
Moldowanyň prezidenti bolmazdan öň “Sosialistik” partiýa ýolbaşçylyk eden Igor Dodon 24-nji fewralda “öňümizdäki birnäçe aýyň içinde irki saýlawlara gidilmegi mümkin” diýdi.
25-nji fewralda sesleriň tas hemmesi sanalansoň Merkezi saýlaw komissiýasy partiýa sanawyndaky ses berişlikde “Sosiýalistik” partiýanyň sesleriň aglaba köplügini alandygyny aýtdy. Ikinji orunda “ACUM” durýar.
Deslapky netijeler boýunça, tutuşlygyna alanyňda, sosiýalistler indiki parlamentiň 34 ornuny, demokratlar 31, “ACUM” 26, konserwatiw “Şor” partiýasy hem ýedi ornuny gazanypdyr.
Merkezi saýlaw komissiýasy ses berişlikde saldamly hadysalaryň bolmandygyny aýtsa-da, orsýetçi şeýle hem Ýewropa Bileleşiginiň tarapyny çalýan güýçler häkimiýet başyndaky demokratlaryň güýçli aldawlara ýüz urandygyny aýtdylar.
Ses berişlik tamamlananyndan soňra “ACUM” koalisiýasynyň ýolbaşçysy Maýa Sandu saýlaw “ne erkin, ne adalatly, ne-de demokratik” ýagdaýda geçdi diýdi.
Ol soňra hem: “Bu Moldowanyň taryhynda ýurtda geçen demokratik häsiýeti iň az saýlaw boldy” dýip sözüniň üstüne goşdy.
Merkezi saýlaw komissiýasynyň bildirmegine görä, saýlawa ses bermäge hukukly ilatyň 49 prosentden goragy gatnaşypdyr.
Ses berijiler Dorotkaýa we Koşnita obarynda saýlaw merkezleriniň daşynda uzyn nobatlar gurdular. Bu obalar Moldowanyň separatistik ors dilli regiony Pridnesteriň serhetinde ýerleşýär.
Ses bermäge gelenlerň käbiri Azat Ýewropa we Azatlyk radiosy bilen söhbetdeşlikde Pridnestrden - bu ýerde saýlaw geçirilenok- ýörite awtobuslar bilen getirilendiklerini we özlerine ses berenlerinden soňra 50 leý bilen 150 leý (3 dollar bilen 9 dollar) aralygynda pul wada edilendigini aýtdylar.
Hem sosýalistler hem-de demokratlar birek-biregi ses satynda almakda aýypladylar. Saýlaw häkimiýetleri bolsa bu meselä garajakdyklaryny aýtdylar.
“Demokratik”partiýanyň başlygynyň orunbasary Wladimiz Çebotar “bidüzgünçilikleriň” bolandygyny boýun alyp, “ýöne bular ses berişlik prosesine täsir etmez” diýdi. Premýer-ministr Pawel Filip bilen parlamentiň spikeri Andian Kandu bolsa “açyk, erkin we demokratik saýlaw prosesini” tarypladylar.
Demokrat Filip ses bereninden soňra şeýle diýdi: “Men Moldowanyň geljegine ynanýaryn. Biz reformalary we ähli sosiýal programmalary dowam etdirmäge taýyn. Bularyň amala aşyrylmagy moldowanlaryň durmuşyny gowulyga tarap üýtgeder” diýdi.
Saýlawlara gözegçi hökmünde 38 ýurtdan 340 adam hasaba alyndy.Ýewropada Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk guramasy bolsa saýlaw baradaky hasabatyny 25-nji fewralda ile ýetirer.
3.6 million ilatly öňki sowet respublikasy 2015-nji ýylda bank sistemasyndan takmynan bir milliard dollaryň – ýuruduň jemi içerki önüminiň 12 prosent çemesi – gürüm-jürüm bolup, ýurdy syýasy we ykdysady krizise batyranyndan soňra üç gezek hökümetli boldy.
Dodon Orsýetiň prezidenti Wladimir Putiniň berk tarapdary we ýarany hasaplanýar. Ol Putin bilen gürleşmek üçin Moskwa gitdi.
Dodon dekabrda “Orsýetiň ýolbaşçysynyň açyklygyny” we onuň Orsýet bilen Moldowanyň arasyndaky strategik ýaranlyga bolan “uly gyzyklanmasyny” taryplady.
Moldowanyň sarp edýän tebigy gazynyň 95 prosentini Orsýet üpjün edýär. Birleşen Milletler Guramasynyň öwran-öwran çekilmegine çagyrmagyna garamazdan Orsýetiň Pridnestrde esgerleri bar.
Ýöne Moldowa 2014-nji ýylda Ýewropa Bileleşigi bilen assosiasiýa ylalaşygyna gol çekeninden soňra Kişinew-Moskwa gatnaşygy ýaramazlaşdy.
Şondan soňra Orsýet Moldowanyň käbir önümlerine gadaganlyk girizdi. Häzirki wagtda Moldowanyň eksport edýän önümleriniň 70 prosenti Ýewropa Bileleşigine gidýär.