Russiýanyň raýatlygyny almak ýeňilleşdi. Täjigistandan “beýnileriň syzmagynyň” täze tolkuny bolarmy?
Russiýa daşary ýurtdan bolanlara raýatlyk almak üçin täze kanun kabul etdi. Şol kanuna laýyklykda, Russiýanyň raýatlygyny almak üçin berlen arzalara seretmek möhleti alty aý bolanlygyndan, üç aýa getirildi.
Mundan daşary-da, Russiýa Federasiýasynyň graždanini bolmak isleýänlerden «ýaşamak üçin serişdeleriň kanuny çeşmesini» görkezmek, ýagny girdejiň ýa-da bankda duran depozitiň barada dokument taýýarlamak indiden beýläk talap edilmez.
Russiýa Federasiýasynyň graždanlygyny almak düzgünleriniň ýeňilleşdirilendigi baradaky habaryň ýaýramagy birnäçe täjik graždanlaryna rus pasportyny edinmäge umyt döretdi. Rus pasportyny edinjek bolýanlaryň aýtmagyna görä, bu mümkinçilik olara şol ýurtda ýuridiki tarapdan özüni goramakdan daşary-da, birnäçe döwlet hem sosial mümkinçiliklerden peýdalanmaga gerek. Ýöne ekspertler Russiýanyň graždanlygyny almak meselesiniň ýeňilleşdirilmegi hünärli hem iş başarýanlaryň Orsýete tarap täze akymyny döredip biljekdigini aýdýarlar.
RF-niň graždanlygyny almak baradaky kanuna Russiýanyň prezidenti Wladimir Putin 24-nji aprelde gol çekdi. Häzirki kanun aktlarynyň normatiwlerine laýyklykda, ol kanun gol çekilenden 90 günden soň, ýagny 23-nji iýulda güýje girýär.
Täze kanuna laýyklykda, öňki Sowet Soýuzynyň ýa-da soňraky dörän postsowet giňişligindäki döwletleriň graždanlary indiden beýläk rus pasportyny edinmek üçin, 5 ýyl garaşmaly bolmazlar, birnäçe talaplar aradan aýrylandan soň, üç ýyldan az wagtyň içinde Russiýa Federasiýasynyň graždany bolup bilerler. Täze kanun akty daşary ýurt graždanlaryna, Orsýetde ýaşaýan graždanlar bilen bir nikada duranlara, Orsýetiň çäginde ýaşaýanlara hem-de bir nikadan ortalyk çagasy bolanlara degişlidir. Şeýle hem Russiýa Federasiýasynyň graždanlygyny almak baradaky täze ýeňilleşdirilen kanundan 2002-nji ýyldan soň Russiýada ýokary okuw jaýlaryny gutaranlar we bu ýurtda işleýänler peýdalanyp biler.
Russiýa täze graždanlary çekmek meselesi Orsýetiň ilat sanyny ösdürmegiň strategiki maksatnamasyna laýyk gelýär, SSSR dargandan soň ýurt «demografik çukura» düşüpdi, indi şu usul bilen ondan çykmak islenýär. Russiýa tutýan territoriýasy boýunça dünýäde iň uly döwlet hasaplanýar, onuň ilat sany bolsa 140 million adam, bu onuň howpsuzlygyna wehim salýar.
Mundan daşary-da, Orsýet täze graždanlary kabul etmek bilen arzan işçi güýjüniň ýetmezçiligini dolmak isleýär, şeýle etmek bilen ýurduň ykdysadyýetini dikeltmekçi. Häzir Russiýa ykdysady kynçylyklar hem işsizlik bilen ýüzbe-ýüz bolup dur.
Daşary ýurtlularyň akymyna orsýetlileriň belli bölegi närazylyk bildirýär, sebäbi olaryň gelmegi bilen zähmet bazarynda konkurensiýa ýokarlanýar, bu bolsa olaryň pikiriçe, täze peýda bolan işçileriň olaryň iş orunlaryny almagy mümkin.
Bütindünýä bankynyň çaklamalaryna görä, şu ýyl Orsýetiň ykdysadyýetiniň aşak çökmegi 6% deň bolar. Ýöne Russiýanyň hökümeti bu ýagdaýy ýeňip geçip, 2021-nji ýylda ykdysadyýetiň ösüşiniň 3,6% ýokarlanjagyna ynam bildirýär.
Demografiýa meseleleri boýunça täjik eksperti Ahliddin Boboýewiň golaýda Azatlyk Radiosyna beren interwýusynda aýtmagyna görä, Russiýa şeýle kanuny kabul etmek bilen postsowet döwletlerinden, şol sanda Täjigistandan hünär kämilligi pes bolan arzan işçi güýjüni edinmekçi bolýar.
“Orsýetiň graždanlygyny almagyň ýeňilleşdirilmegi Täjigistandan «beýnileriň syzmagy» akymyny çaltlandyryp biler. Biz Duşenbe şäherindäki Russiýa Federasiýasynyň migrant gullugy wekilhanasynyň gapysynda, mydama uly nobatyň durandygyny görýäris, olar göçüp barmak programmasyna goşulmak isleýärler. Ol nobatda duranlaryň aglabasy bilimli adamlar – wraçlar, mugallymlar, inženerler, gurluşykçylar we başgalar” diýip, Boboýew aýdýar.
Azatlygyň gürrüňdeşi bir hünärmeni taýýarlamak üçin, uzak ýyllaryň gerek bolýandygyny aýdýar,Orsýet bolsa ýetişen kadry «mugtuna» alýar. Şeýlelikde, Täjigistan örän möhüm bolan adam kapitalyndan mahrum bolýar. “Beýle ýagdaýda Täjigistan «beýnileriň syzmagyny» saklajak bolsa, hünärmenler üçin has gowy şertleri döretmegi gerek” diýip, Ahliddin Boboýew sözüne goşýar.
2010-njy ýylda geçirilen ilat ýazuwynyň maglumatyna görä, Orsýetden täjigistanlylaryň 250 müňi graždanlyk alypdyr. Soňky on ýylda bu ýagdaý has aktiwleşdi, diňe 2019-njy ýylda Russiýadan 44700 täjigistanly graždanlyk alypdyr.
Täjigistan hem Russiýa 1995-nji ýylda iki graždanlyk ylalaşygyna gol çekdiler. Ýöne Orsýet 2004-nji ýylda, Täjigistan bolsa 2017-nji ýylda iki graždanlyga garşy çäklendirme girizdiler. Iki graždanlygy bolanlara döwlet işlerine degişli wezipelerde, şeýle hem howpsuzlyk organlarynda we beýleki hukuk goraýjy gurluşlarda işlemek gadagan edildi.
Material AÝ/AR-nyň Täjik gullugy tarapyndan taýýarlandy.