Häkimiýetler 'şanly baýramçylyga' çörek nobatlaryny gizläp, satyjylaryň soganlaryny alyp taýýarlanýar
Ministrler kabinetiniň başlygynyň orunbasary Çary Gylyjowyň ýylyň sekiz aýy boýunça beren hasabatynda aýdylmagyna görä, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, söwda dolanyşygynyň ösüşi 120,8 göterime, önüm öndürmegiň ösüşi bolsa 117,6 göterime deň boldy. Emma muňa garamazdan, Azatlygyň habarçylary ýurduň döwlet dükanlaryndaky, şol sanda bazarlardaky söwda hyzmatynyň derejesiniň Garaşsyzlygyň 30 ýyllyk baýramçylygynyň öňüsyrasynda ozal görülmedik derejelerde pese gaçandygyny, bu ýagdaýyň ilatda barha kän alada we nägilelik döredýändigini habar berýärler.
Döwlet dükanlaryndaky iş tertibine laýyklykda, olaryň käbiri ir sagatdan 7-den agşam sagat 20-ä, beýlekileri 8-den 21-e çenli işlemeli. Emma Aşgabatda indi, bir aýa golaý wagt bäri, dükanlar ir sagat 5-de açylýar we ‘saňa ýetdi-de, maňa ýetmedi’ diýilýän dawaly döwlet söwdasynda çörek alyp ýetişjek adamlar bu ýere has ir, alagaraňkyda gelmeli bolýar. Sebäbi, ýaşaýjylaryň aýtmaklaryna görä, giç gelene çörek ýetmeýär.
Ýerli synçylar daňdan edilýän çörek söwdasynyň sebäbini Garaşsyzlygyň ýetip gelýän 30 ýyllyk baýramçylygy, azyk üpjünçiliginiň döredilendigi baradaky resmi beýanatlary ýalana çykarýan uly nobatlary, barha beter ýakasyny tanadýan ykdysady çökgünligi görer gözden ýaşyrmak üçin görülýän wagtlaýyn çäreler bilen baglanyşdyrýarlar.
Öňki ýyllarda türkmen prezidenti baýramçylyklardan öň dükanlardaky söwda medeniýetini, azyk üpjünçiligini we elýeterliligini ýokarlandyrmak tabşyryklaryny bererdi, emma ol soňky döwürde, näme üçindir, bu tabşyrygy bermeýär.
Şonuň bilen bir wagtda, dollaryň gara bazar nyrhynyň arzanlamagy hem dollar bilen gymmatlan azyklaryň arzanlamagyna getirmeýär. Synçylar bu ýagdaýy dowamly çökgünligiň barha çuňlaşmagy, häkimiýetleriň çäresizligi bilen düşündirýärler.
Çörek diňe paýtagtdaky dükanlarda satylýar, beýleki ýerlerde, merkezden daşraga gitdigiňçe, çörek üpjünçiligi gaty kyn ýagdaýda diýip, Azatlygyň habarçysy aýdýar.
Onuň sözlerine görä, görnüşinden, häkimiýetler diňe paýtagtdaky çörek üpjünçiliginiň aladasyny edýär, sebäbi bu ýerde dünýä ýurtlarynyň diplomatik wekilhanalary ýerleşýär.
Mundan öň häkimiýetler, azyk nobatlaryny görer gözden gizlejek bolup, subsidirlenen azyk önümlerini adamlaryň öýlerine paýlamak düzgünini girizdi.
Eýsem, dükanlaryň işgärleri harytlary adamlaryň öýlerine eltip bermek, dükanlary iş wagtyndan has ir açmak ýaly, öz iş borçlaryna girmeýän talaplara nähili garaýar?
Habarçy dükan işgärleriniň bu talaplardan gaty ýadandygyny, sebäbi olara goşmaça zähmet üçin hiç bir goşmaça hak tölenmeýändigini aýtdy.
“Ýöne olaryň çydamakdan başga çykalgasy ýok, sebäbi işe ukyply her iki adamyň biri işsiz” diýip, habarçy özüniň işsizlik üçin döwletden kömek puluny alýan bir adamy hem bilmeýändigini sözüne goşdy.
Türkmenistanda 1990-njy ýyllaryň başynda, döwlet edara-kärhanalarynyň ýapylmagy, täze iş orunlarynyň ýeterlik döredilmezligi we oba hojalygyndaky gazanç mümkinçiliginiň peselmegi bilen başlanan işsizlik torbaly söwdegärler diýilýänleriň we köçe satyjylarynyň ýyl-ýyldan köpelmegine, häkimiýetleriň olara garşy yzygiderli göreşmegine alyp geldi.
Azatlygyň Marydaky habarçysynyň maglumatyna görä, şu aralykda, belki-de ýetip gelýän baýramçylyk bilen bagly, polisiýa köçe söwdagärlerini tutmak we olaryň ellerindäki harytlaryny güýç bilen almak çärelerini güýçlendirdi.
Bazarlar ýapyk bolansoň, Mary we Baýramaly şäherlerinde göterip biljek azyklaryny alyp, köp gatly jaýlaryň kwartiralarynyň gapylaryny kakyp, gapyma-gapy diýen ýaly aýlanýan, jaýlaryň arasynda awtoulagly durup, ýaşaýjylara öz önümlerini hödürleýän adamlaryň harytlary polisiýa tarapyndan tussag edilýär diýip, habarçy aýdýar.
“Şu gün polisiýa üsti garpyzly ýük ulagyny polisiýa edarasyna alyp gitdi, sürüjiniň ‘men kireýine tutulan, öz ýüküm däl’ diýen sözlerini diňlän tapylmady; onuň sürüjilik şahadatnamasyny alyp, işini salgyt işgärlerine geçirdiler” diýip, habarçy 11-nji sentýabrda beren maglumatynda aýtdy.
Şol gün Oguzhan köçesinde ýerleşýän polisiýa edarasynyň töwereginde, şäher polisiýasynyň agzynda, hatda arka tarapdaky Baýramaly köçesinde, derwezäniň daşynda hem, ‘bikanun söwdada’ tutulan we ellerindäki harytlary alnan adam gaty kän bolupdyr.
Polisiýa elindäki azyk önümleri alnan raýatlara birinji gün gelmelidigini, şoňa çenli derňew işleriniň dowam etjekdigini, hatyrlaryny yzyna bermelimi ýa däl diýen meseläniň indiki hepde çözüljekdigini aýdypdyr, azyklaryň birinji güne çenli zaýalanjakdygy baradaky sözleri diňlemändir.
Azatlygyň habarçysy bilen gürleşen adamlaryň biri başga alaç tapman, öýe un, çörek, ýag almak üçin öz öndüren azyk önümlerini satjak bolandygyny aýdyp, ‘biz indi ogurlyk etmelimi, jenaýata baş goşmalymy ýa-da 12 gat jaýyň üstüne çykyp, öz janymyza kast etmelimi?’ diýip, häkimiýetlerden örän nägile bolandygyny daşyna çykardy.
Ýaşaýjylaryň sözlerine görä, hökümet indi adamlara “un paýogyny hem berip bilenok, üstesine garyp halkyň elindäki 5 kilogram sogana göz dikýär”.
Azatlyk bu habarlar bilen baglylykda Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrliginden, türkmen IIM-inden goşmaça maglumat ýa-da düşündiriş alyp bilmedi.
Gadyrly okyjy, siz Telegram we WhatsApp tilsimleriniň messenjerleri arkaly Azatlyk Radiosy bilen howpsuz ýagdaýda habarlaşyp bilersiňiz. Telefon belgileri: +420 724 168 989 we +420 773 797 383.
Türkmenistanda VPN ulgamlary arkaly işleýär. Siz şu meýl: azathabar@derweze.net we sep arkaly biziň mugt Psiphon3 VPNulgamymyzy Android ulgamlary üçin ýükläp bilersiňiz. Azatlyk Radiosy siziň şahsyýetiňiziň doly gizlinligini kepillendirýär.