Söwdagärler dollar ‘kadaly saklansa’, harytlaryny arzanlatjakdyklaryny aýdýarlar
Türkmenistanda gara bazarda dollaryň bahasynyň 25 manat derejesinde saklanýandygyna garamazdan, azyk we senagat harytlarynyň, şol sanda dermanlaryň hem bahalary dollaryň 30 manatdan hem aşa bahalanan döwründe kesgitlenen nyrhlarda bolmagynda galýar. Azatlyk bilen söhbetdeş bolan söwdagärler, dollaryň bahasynyň bu ýagdaýda iň azyndan bir aý çemesi wagt saklanmagyny dowam etdiren ýagdaýynda, harytlarynyň bahalaryny peseldip başlamagy göz öňünde tutýandyklaryny aýdýarlar. Bu aralykda, ýurtda kartlardaky pullary nagtlaşdyrmakdaky dowam edýän kynçylyklaryň fonunda, Lebapda nagt däl görnüşdäki hasaplaşyk üçin raýatlaryň aýlyk girdejileri we pasport nusgalary talap edilip başlandy.
“Aşgabatda dollaryň satyn alyş nyrhy 25 manat 50 teňňe derejesinde saklanýar. Ýöne muňa garamazdan, hiç bir harydyň bahasyny peseltmeýärler. Diňe [Garaşsyzlyk] baýramynyň öňýany etiň bahasyny aşakladyp, 1 kilogramyny 35 manatdan satdylar. Emma çekilýän etiň ýarpysyndan gowragyny süňk we iýmite ýaramaýan bölekleri düzýär” diýip, aşgabatly ýaşaýjylaryň biri 29-njy sentýabrda ýerli habarçymyza gürrüň berdi.
Azatlygyň ýurduň beýleki sebitlerindäki habarçylary hem dollaryň bahasynyň ozalkysyna görä pese gaçmagynyň yzy bilen, azyk önümleriniň, durmuş enjamlarynyň we awtoulag üçin ätiýaçlyk şaýlarynyň bahalarynyň arzanlamaýandygyny tassyklaýarlar. Şol bir wagtda, söwdagärler harytlaryny dollaryň ozalky, has ýokary bolan döwründe satyn alandyklaryny, şol sebäpli häzir olaryň bahasyny arzanladyp, zyýana galyp bilmeýändiklerini aýdýarlar.
“Eger-de dollaryň nyrhy iň azyndan ýene bir aý çemesi häzirki derejesinde saklansa, diňe şondan soňra dollaryň häzirki kursyna laýyklykda alan harytlarymyza baha keseris. Eger-de häzir ozaldan satyn alyp goýan harytlarymyzyň bahasyny peseltsek, onda girdejiden beter zyýana galýarys” diýip, lebaply hususy söwdagärleriň biri habarçymyza aýtdy.
Habarçymyz gündogar welaýatyň administratiw merkezi Türkmenabatda 29-njy sentýabrda dollaryň gara bazardaky satyn alyş bahasynyň bir manat gymmatlap, 26 manada çenli ýetendigini belledi, şeýle-de sebitiň bazarlary bilen birlikde, dermanhanalarynda hem bahalaryň ozalkysy ýaly ýokary bolmagynda galýandygyny nygtady.
Galyberse-de, Azatlygyň bank ulgamyndaky çeşmeleri dollaryň nyrhynyň birden pese gaçyp başlamagyny, ýakynda prezidentiň ogly Serdar Berdimuhamedowyň Ykdysady, bank we halkara maliýe guramalary toplumyna ýolbaşçy hökmünde bellenmegi bilen gönümel baglanyşdyrýarlar. Olaryň sözlerine görä, häkimiýetler munuň bilen kiçi Berdimuhamedowyň wezipä bellenmeginden soň ýurtdaky çöken ykdysady ýagdaýy gowulaşýan ýaly edip görkezmegi we onuň abraýyny ýokarlandyrmagy maksat edinýärler.
Bu aralykda, ýurduň raýatlarynyň bank kartlaryna geçirilýän zähmet haklaryny we kömek pullaryny nagtlaşdyrmakdaky başdan geçirýän kynçylyklarynyň üstüne ýene-de goşmaça çäklendirmeler girizildi. Indi Lebap welaýatynyň dermanhanalarynda nagt däl hasaplaşyk üçin raýatlaryň pasport nusgalary we aýlyk girdejilerini görkezýän güwanama soralýar.
“Töleg terminallary ähli dermanhada ýok, barlarynyň aglabasynda-da işlemeýär. Indi kartyň bilen töleg etjek bolsaň aýlyk girdejini görkezýän güwanamany we pasportyňy soraýarlar” diýip, bu ýagdaýlary 28-nji sentýabrda başdan geçiren, şeýle-de adynyň efirde üýtgedilip Zafar diýlip tutulmagyny soran türkmenabatly ýaşaýjylaryň biri gürrüň berdi.
Zafar satyjyndan munuň sebäbini soranynda, ol käbir raýatlaryň başga birileriniň kartlaryndan töleg edip, soňra puluň belli bir bölegini tutup galyp, kartyň eýesine puly nagt görnüşinde berýändigini, soňky çäklendirmeleriň hem hut şu sebäpden girizilendigini aýdypdyr.
“‘Etse edipdir-dä, size näme?! Tölegi geçirse bolanydyr-da’ diýip, satyja ýüzlendim. Ol bolsa, soňundan käbir raýatlaryň, hatda bir maşgalanyň agzalarynyň hem kartyndan bidin ulanylandygyndan şikaýat edip gelýändiklerini öňe sürdi. Satyjy nobatda aýalanyň kartyny alyp gelen adamyň hem tölegini kabul etmekden ýüz öwürdi” diýip, 40 ýaşlaryndaky Zafar sözüne goşdy.
Terminallar arkaly nagt däl görnüşde edilýän töleglere girizilen soňky çäklendirmeler barada, ýurtdaky dowam edýän ýiti ykdysady krizisi boýun almaýan türkmen hökümetiniň degişli edaralaryndan, şol sanda ýurduň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginden we ýerli banklardan goşmaça maglumat ýa kommentariýa almak başartmady.
Türkmen häkimiýetleri ýurtdaky ykdysady kynçylyklary boýun almaýarlar we nagt pul ýetmezçiliginiň sebäpleri barada hiç bir düşündiriş hem bermeýärler. Muňa derek häkimiýetler bankomat nobatlaryny ýaşyryp, bu baradaky habarlara garşy göreşýärler.
Gadyrly okyjy, siz Telegram we WhatsApp tilsimleriniň messenjerleri arkaly Azatlyk Radiosy bilen howpsuz ýagdaýda habarlaşyp bilersiňiz. Telefon belgileri: +420 724 168 989 we +420 773 797 383.
Türkmenistanda VPN ulgamlary arkaly işleýär. Siz şu meýl: azathabar@derweze.net we sep arkaly biziň mugt Psiphon3 VPN ulgamymyzy Android ulgamlary üçin ýükläp bilersiňiz. Azatlyk Radiosy siziň şahsyýetiňiziň doly gizlinligini kepillendirýär.