DENİZ KUVVETLERİMİZİN OLUŞUMU SERÜVENİ

1071 Malazgirt Muharebesi'nden sonra suratle Anadolu'ya yerleşmekte olan Selçuklu Devleti, 1081 yılında Ege kıyılarına ve Marmara'ya ulaştı. Türkler Bizanslılar'dan ve Cenevizliler'den öğrenilen tekniklerle ilk donanma ve gemi yapma çalışmalarına başladılar.

Çaka Bey, İstanbul'da esir olduğu süreçte bu teknikleri öğrendi, III. Nikiforos'un ölümü üzerine tahta çıkan yeni Bizans imparatoru I. Aleksios, Çaka Bey'i serbest bıraktı ya da Çaka Bey kaçtı. Bunun üzerine İzmir'de Çaka Beyliği kuruldu. Burada bilinen ilk Selçuklu Türk donanması kuruldu,

1089'da Midilli ve 1090'da Sakız ele geçirildi. İznik'te Ebülkasım, yeni bir donanma inşasına başladıysa da Bizans'ın müdahalesi ile bütün gemiler yakıldı. Anadolu Selçuklu Devleti döneminde ticaret güvenliğini sağlamak için denizciliğe çok büyük çapta ağırlık verildi, 1207 de Antalya ele geçirildi.

Sinop'tayeni bir  tersane kuruldu. I. İzzeddin Keykavus, 1214'te Kıbrıs Krallığı ve 1216'da Venedik ile ticaret anlaşması imzaladı. Mısır ile deniz ticareti vardı, bu döneme denk gelen Haçlı Seferleri Selçuklu ticaretini olumsuz etkiliyordu. Antalya kaybedilmişti

Selçuklular 1216'da şehri geri aldılar. 1220'de tahta çıkan I. Alaeddin Keykubad, o dönemde Kalonoros olarak bilinen Alanya'yı Konya Taşkent ( Pirlerkondu ) üzerinden geçit vermeyen kuşyuvası yolunu aşmayı başarıp kıyı bandına geçerek fethetti ve Alaiye adını verdi.

 Alanya'da tersane kuruldu, bu tersane Türklerin Anadoluda inşa ettiği ilk organize tersanesi olarak görülmektedir. 1225 yılına kadar Alanya ile Silifke arasındaki birçok kıyı kalesi ele geçirildi.  Ayrıca Keykubad, 1224 yılında Hüsameddin Çoban komutasında bir Karadeniz donanması hazırlattı ve sefere çıkıldı, Kırım'ın Sudak kenti ele geçirildi.

Sudak'taki Selçuklu hakimiyetinin ne kadar sürdüğü bilinmemekle beraber, 1239'da Moğol istilaları'na kadar Selçuklu hakimiyetinde kaldı. Keykubad'ın ölümünden sonra tahta çıkan II. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde Moğol istilaları başladı ve Kösedağ Muharebesi ile devlet zayıfladı, aralarında Sinop'un da bulunduğu birçok Karadeniz bölgesi Trabzon İmparatorluğu tarafından ele geçirildi ancak 1266'da Sinop geri alındı. Kösedağ Muharebesi'nden itibaren Anadolu Selçuklu Devleti, Moğollara bağlı hale geldi.

Özellikle Batı Anadolu'da birçok uç beyliği kuruldu, bu beyliklerden bazıları denizcilikle ilgilendi. Denizci beyliklerden bazıları Karesioğulları, Aydınoğulları, Menteşeoğulları ve Saruhanoğulları idi. Bu beyliklere ait deniz kuvvetleri, Ege'de akınlar yaptı. Karesioğulları Beyliği, kurduğu tersanede gemiler inşa etmekte idi. Aydınoğlu Gazi Umur Bey, Ege Denizi'nde birçok başarı elde etti ve Çanakkale Boğazı ile Rodos arasında kesin bir hakimiyet kurdu. 

Türkleri denizcilikle tanıştıran ilk isim Çaka Bey’dir. 1081 yılında 50 parçaya sahip olan ilk Türk Donanması Çaka Bey tarafından kurulmuştur. Bu tarih (1081 yılı) ülkemizde Deniz Kuvvetlerinin kuruluş tarihi olarak kabul edilmiştir.

İzmir ve Çanakkale’ye önemli seferler gerçekleştiren Çaka Bey’in ardından, Aydınoğulları Beyliği denizcilik faaliyetlerinde bulunmuşlardır. Aydınoğulları Beyliği içerisinde Umur Bey, Ege’de Bizans ve Cenevizlilere karşı büyük başarılar elde etmiştir. Osmanlı Devleti, bu beylikleri bünyesine katarak potansiyel donanma seviyesini geliştirmiştir.

Karamürsel’in fethi ile Marmara Denizine ulaşılmıştır. Karamürsel’de ilk Osmanlı Tersanesi kurularak, bu tersanede ilk Osmanlı Savaş Gemisi inşası gerçekleştirilmiştir. Kara Mürsel Bey, bu dönem içerisinde Donanma Kuvveti Komutanına verilen isim olarak “Derya Beyi” unvanına sahip olmuştur. Bu dönemde Türk Denizciliğinin merkezi olarak İzmit, Gelibolu ve İstanbul seçilmiştir.

Kaptan-ı Derya döneminde ilk teşkilatlanma Yıldırım Bayezid döneminde başlamıştır. Bu dönemde Saruca Paşa Türk Deniz tarihinin ilk Kaptan-ı Deryası olmuştur.

Fatih döneminde ise, dünyanın en büyük tersanelerinden biri olarak gösterilen İstanbul Tersanesi kurulmuştur. Ayrıca dönem içerisinde, Piri Reis, 1513 ve 1528 tarihlerinde iki ayrı dünya haritası yaparak çok büyük başarılar elde etmiştir. Piri Reis “Kitab-ı Bahriye adlı eseri ile dünya denizcilik tarihine önemli katkılarda bulunmuştur.

Yavuz Sultan Selim zamanında Mısır’ın fethinin ardından Osmanlı Devleti, Kızıl Deniz ve Hint Okyanusunda seferlerine devam etmiştir.

Kanuni Sultan Süleyman zamanında da denizcilik alanında büyük başarılar elde edilmiştir. Bu dönemde Barbaros Hayreddin Paşa, Oruç ve İlyas Reisler, Murat Reis, Selman Reis ve Seydi Ali Reis gibi birçok ünlü Türk denizcisi yardımıyla Akdeniz de mutlak hakimiyet kurmuştur.

Bu dönemde Barbaros Hayreddin Paşa, 1538 Preveze Deniz Savaşında Haçlı Donanmasına karşı zafer kazanmıştır. 27 Eylül 1538 tarihinde gerçekleşen bu zafer sebebiyle ülkemizde, 27 Eylül tarihi Deniz Kuvvetleri günü olarak kutlanmaktadır. 1699 tarihine dek Denizcilik alanında büyük başarılar kazanan donanmamız, 1699 tarihli Karlofça antlaşması ile ilk büyük toprak kaybını yaşamıştır. Bu durum denizcilik adına, donanmamızın önem kaybetmesine neden olmuştur.

1770 yılında İzmir’de, Osmanlı Donanması Rus Donanmasının baskınına uğramış, bu durum sonucunda donanmayı iyileştirme hususunda, Fransız mühendis Baran T-tt’den yardım alınmıştır.

1773 yılında Tersane Hendes Hanesi adı altında Cezayirli Gazi Hasan Paşa tarafından Osmanlı deniz okulunun temelleri atılmıştır. Bu okul 1784 tarihinde ‘’Mühendishane-i Bahri Hümayun’’ adını almıştır.

 II. Mahmut döneminde Vaka-i Hayriye ile Yeniçeri Ocağı kaldırılmış ve donanmada Avrupa’dan etkilenmeler başlamıştır. Kurmay subay yetiştirilmek üzere 1864 yılında kurulan ‘’Erkan-ı Harbiye-i’’ ‘’Kaptan-ı Derya’’lık makamı 1867 yılında kaldırılmıştır.

1922 yılına kadar sürecek olan ‘’Bahriye Nazırlığı’’ makamı kurulmuştur. Son dönem olan bu dönemde, ağır dış borçları bulunan Osmanlı Devleti 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbinde başarısızlık gösterdiği için donanma atıl duruma bırakılmak zorunda kalmıştır. Denizcilik faaliyetleri büyük yara almıştır.

 2. Meşrutiyet döneminde Osmanlı donanması sıkıntılı bir durum içerisindeydi. Halk, 1909 tarihinde Donanma Cemiyeti adlı isimli bir birliktelik kurmuştu. Bu Cemiyetin çabaları sayesinde Almanya’dan savaş gemileri alınabilmişti. Bu süreçlerden sonra Trablusgarp Harbi ve Çanakkale Savaşı döneminde donanmamız etkin görünmektedir.

1911 yılına gelindiğinde İngiltere’de bulunan Vickers Şirketi’nden ‘Reşadiye Zırhlısı’ siparişi verildi. Sultan Abdülaziz’in talimatı ile verilen Reşidaye Zırhlısı siparişi sonrasında gemi komutanlığının yetkisi de Vasıf Bey’e verilmiştir. 1912 yılında geldiğimizde ise Reşadiye Zırhlısı’nın yanı sıra iki zırhlı daha eklenmiştir. Bunlarda Sultan Osman ve Fatih zırhlılarıdır. Bu zırhlıların dışında 2 adet keşif gemisi, 4 adet torpido muhrip, 2 adet denizaltı da İngilizlere verilen gemi siparişlerine eklenmiştir.

Ancak İngilizler büyük bir kalleşlik yaparak Osmanlı için üretilen Gemileri teslim almak için İngiltere’ye varan Türk heyetinin geminin son taksidinin de ödenmesi ile birlikte Sultan Osman ve Reşadiye gemilerine el konulduğu ilan ettiler.( NOT : Üzerine düşen tüm sorumlulukları yerine getirmesine rağmen aynı tezgah ABD tarafından Türk Hava kuvvetlerimiz inde ortak olduğu F-35 Projesi için Türkiye Cumhuriyetine karşı yapılmış ve Türkiye projeden çıkartılmıştır. Üstelik milyarlarca dolar paramıza da el konulmuş durumdadır.)

1913, 1914 ve 1915 yıllarında Fransa’dan ise 4 adet küçük kruvazör, bir adet zırhlı, 20 adet destroyer ve 6 adet denizaltı gemileri siparişi verilmiştir.

Devam Edecek...