Ukraynalı savaş esirleri, Rus hapishanesinde işkence gördüklerini söylüyorlar
Eski Ukraynalı esirler, uluslararası insan hakları hukukunun ciddi ihlalleri olabilecek şekilde, güneybatı Rusya'da bulunan Taganrog kentindeki Ön İfadeler İçin Tutukevi Numarası İki adlı tesisinde Rus subayları ve gardiyanları tarafından fiziksel ve psikolojik istismara maruz bırakıldıklarını iddia ediyorlar.
Haber: Mert Osman Erman
BBC ile yapılan röportajlarda, mahkum takaslarıyla serbest bırakılan on iki eski esir, Taganrog'daki tesisindeki Rus subayları ve gardiyanları tarafından sürekli dayak ve elektrik şokları gibi işkencelere ve psikolojik istismara maruz bırakıldıklarını iddia etti. Bu iddialar, Ukraynalı savaş esirlerinin Rusya'da tutulduğu yerlerden biri olan tesislerden biri olan bu tesis hakkında birkaç hafta süren bir araştırma sırasında toplandı.
Açıklamalar şunları içeriyor:
Taganrog'taki erkek ve kadınlar, günlük denetimlerde ve sorgulamalarda böbrekler ve göğüs dahil olmak üzere sürekli olarak dövülüyor ve elektrik şokları veriliyor.
Rus gardiyanlar, iddialara göre tutuklulara sürekli olarak tehdit ve gözdağı veriyor. Bazıları yanlış itiraflarda bulunmuş ve bunlar iddia edilen olarak mahkemelerde delil olarak kullanılmış.
Esirler sürekli olarak yetersiz besleniyor ve yaralananlara uygun tıbbi yardım verilmiyor; tesis içindeki ölüm vakalarının raporları bulunuyor.
BBC, iddiaları bağımsız olarak doğrulayamadı, ancak hesapların detayları insan hakları gruplarıyla paylaşıldı ve mümkün olduğunda diğer esirler tarafından desteklendi.
Rus hükümeti, iddialara yanıt vermedi. Daha önce esirlerin işkence veya kötü muameleye tabi tutulmadığını reddetmişti.
Ukrayna ile Rusya arasındaki esir takasları, savaşta nadir bir diplomatik başarıdır ve çatışmanın başlangıcından bu yana 2.500'den fazla Ukraynalı serbest bırakıldı. İnsan hakları gruplarına göre, 10.000'e kadar esirin hala Rusya'nın elinde olduğuna inanılıyor.
Ukrayna'nın insan hakları ombudsmanı Dmytro Lubinets, eski esirlerin dokuzunun onunla Rus tutsaklığında işkence gördüğünü iddia etti. "Bu benim için şu anda en büyük zorluk: Nasıl koruyabilirim Rus tarafındaki insanlarımızı," dedi Lubinets. "Kimse nasıl yapabileceğimizi bilmiyor."
Geçen Eylül ayında, üst düzey bir teğmen olan Artem Seredniak, Rus tutsaklığında dört ay boyunca kaldıktan sonra diğer 50 Ukraynalıyla birlikte Pre-Trial Detention Facility Number Two'ya transfer edildi. Gözleri bağlı ve kollarından birbirine bağlanmış bir şekilde, bir kamyonun arka kısmında saatlerce seyahat ettiler, nereye gittiklerini bilmeden, Seredniak bana "insan kırkayak" gibi, birbirine bağlıydı.
Taganrog'a vardıklarında, anımsadığına göre, bir subay onları karşıladı: "Merhaba çocuklar. Nerede olduğunuzu biliyor musunuz? Burada hayatınızın sonuna kadar çürüyeceksiniz." Esirler sessizce kaldı. Binaya refakat edildiler, Seredniak'ın söylediğine göre parmak izleri alındı, elbiseleri çıkarıldı, traş edildiler ve zorla duş aldırıldılar.
Her adımda, siyah sopalar ve metal çubuklar taşıyan gardiyanlar, bacaklarına, kollarına veya "nereler istedilerse" onları dövüyorlardı, dedi Seredniak. "Buna 'resepsiyon' diyorlar."
Esir düşmeden önce Seredniak, Azov Alayı'ndaki (Mariupol'deki ana askeri güç) bir keskin nişancı takımının başındaydı. Bu, ona hapishane personeli için önemli bir hedef haline getirdi. Seredniak, diğerlerinden ayrıldığını ve sadece iç çamaşırıyla giyinmiş olarak bir odaya getirildiğini, burada ilk kez sorgulandığını söyledi. Ardından yere itildiğini, başının aşağıya dönük olduğunu söyledi.
Gardiyanlar ondan ordu içindeki rolünü ve yaptığı görevleri sordu. Elektrikli bir şok silahıyla, arkasına, kasığına ve boynuna şoklar verildiğini söyledi Seredniak.
"Bu herkes üzerinde nasıl çalıştı," dedi. "Seni bir çiviyi çakar gibi döverler." Seredniak, kendisiyle yapılan sorgulamalarda Mariupol'da yağma yaptığı ve şehirdeki sivilleri öldürmeleri için kuvvetlerine kişisel olarak talimat verdiği suçlamasıyla karşılaştığını anlattı. Hızlı ve kararlı bir ses tonuyla hızlı konuşan Seredniak, iddiaları reddetti, ancak önemli değil gibi görünmedi. "Onların ilgilendiği şeyi söylemediğiniz sürece ve istedikleri şekilde söylemediğiniz sürece," bana dedi, "sizi dövmeyi bırakmazlardı."
Bir kez, Seredniak'a göre, bir subay onu dövmek için tahta bir sandalye kullandı ve "o kadar çok dövdü ki, parçalara ayrıldı." Başka bir gün, dedi ki, "Azov marşı"nı söyleyip söyleyemeyeceği soruldu. Herhangi bir Azov marşı hakkında bilgisi yoktu ve gardiyanların genellikle askerleri savaşa gönderilmeden önce yüksek sesle okudukları 20. yüzyıl antini okuduklarını düşündü. Seredniak isteksizce okudu, gardiyanların nasıl tepki verebileceğinin farkında olarak.
Birkaç kez yumrukladılar, dedi. Yere düştü, başını bir duvara vurarak kaşı üzerinde bir kesik oluşturdu. Yere düştü ve dövmeler devam etti, dedi, tüm vücudu boyunca.
"Nihayet kalktığımda," Seredniak anlattı, "bana şunu dediler: 'Umuyoruz ki bu senden dövdük'."
Bazı hapishane personelinin, Ukraynalı esirler üzerinde büyük ölçüde Putin'in "Nazilerden arındırma" anlatısından etkilendiği görünüyordu. Esirler için bu, gardiyanların, görüşlerine göre Nazi yanlısı olarak yorumlanabilecek herhangi bir şeye özel bir ilgi gösterdiği anlamına geliyordu. Esirlerin kişisel eşya taşımasına izin verilmediği için, dövmeleri kaçınılmaz olarak gardiyanların dikkatini çekti. Bu, geçen yıl Ukrayna'nın işgal altındaki bölgelerinde Rusya'nın ele geçirdiği filtreleme kamplarıyla ilgili benzer iddialar duyduğum şeyi hatırlattı.
Azovstal'daki tugayın üst düzey bir astsubayı olan 34 yaşındaki Serhii Rotchuk, son konvoylarla Azovstal'dan ayrıldı ve Seredniak'tan bir hafta sonra Taganrog'a götürüldü. İlk başta gardiyanların "svastikaları veya ona benzer şeyleri aradıklarını" söyledi. Ancak gerçekte, dedi ki, "herhangi bir dövmeye sahipseniz, kötü adam olarak görülürsünüz." Rotchuk, bir doktordur ve her iki bacağında, kollarında ve göğsünde dövmeleri vardır. Birkaç hafta önce, Kiev'de buluştuğumuzda, tişörtünü kaldırarak göğsünün bir bölümünü kaplayan bir kuzgunu ve sol bicepsinin üstünde bir piyade takımının sembolünü gösterdi; ayrıca sol uyluğunda Yıldız Savaşları'ndaki Jedi Düzeni'nin amblemini taşıyordu.
"Sizce bu dövmeler size herhangi bir sorun çıkardı mı?" diye sordum. "Birçok kez," diye cevap verdi Rotchuk. "Birisi şunu derdi: 'Bu nedir? Ah, bunun için seni döverim'." Dövmesi olmayan Seredniak, Ukrayna bayrağı veya altın üçgen gibi milliyetçi sembollere dövme yapan bazı savaşçıların sık sık hedef alındığını söyledi. "Bizi Ukraynalı olmaktan nefret ediyorlardı," bana dedi.
Mart ayında, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği (OHCHR) tarafından hazırlanan bir rapor, Rusya'nın esirlere "insanca muamele sağlamada başarısız olduğunu" ve "güçlü ihlal desenleri" olduğunu belirtti.
OHCHR'den sözcü Kris Janowski, Taganrog tesisindeki esirlere karşı yapılan işkencelere dair "kötü şeylerin uzun bir listesi" olduğunu söyledi. Hapishane personelinin esirleri tutmak için kullanılmasının, uluslararası insan hakları hukukunun bir ihlali olduğunu söyledi, çünkü esirler özel olarak belirlenmiş yerlerde tutulmalıdır. Mart raporuna göre Ukrayna da esirlerin kötü muamele iddialarıyla karşılaştı; ancak genel olarak, "daha iyi bir şekilde" muamele görmüşlerdi.
Rotchuk, Taganrog'da "sürekli stres içinde yaşadıklarını" anlattı. Bir adamla tanıştığını anımsadı, o da bir doktordu ve bir Rus mahkumun testislerini çıkardığını itiraf ettiği yalanını söylemişti, şiddeti sona erdirmek için umutsuzdu. "Dedi ki: 'Tamam, beni yalnız bırak, itirafı imzalarım.' Subaylar sonra diğer tıp personelini tehdit etti, 'Ah, ona yardım ettiniz.'"
Rotchuk'a göre gardiyanlar ona elektrik şokları verdiler, ancak direndi. Rotchuk, cezalandırılması için iki ay boyunca tek hücreye gönderildiğini söyledi. Dayaklar neredeyse her gün oluyordu; bazen gün içinde birkaç kez, dedi.
Rotchuk, göğsüne vurarak keyif aldığını düşündüğü bir subayı hatırladı, bu da ona kalıcı bir ağrı bıraktı. Şikayet etti, ancak yardım almadı. "Kendime şunu söylemem gerekiyordu: 'Dostum, güçlü kal, durumu kontrol edemezsin, bu yüzden kabul etmelisin,'" dedi Rotchuk.
Ancak herkes aynı dayanıklılığa sahip değildi. Seredniak, birlikte hücrenın üzerinde asılı duran küçük bir aynayı kırdığını ve boğazını kesmek için bir kırık parça kullandığını anlattı. Diğer esirler tarafından kurtarıldı ve elleriyle kanamayı durdurdular. Birkaç gün sonra, hapishane personeli tüm hücrelerden aynaları çıkardı.
Seredniak, Rus doktorlarının ara sıra esirlere baktığını, ancak "gerçekten yardımcı olmadığını" ve kendilerine verilen yemek porsiyonlarını sınırlı bulduğunu söyledi; bazen, dedi, "o kadar küçüktüler ki, günde 300-400 kalori yemeyi başarabildiysem şanslıydım."
Seredniak, 1.86 m boyundaki normalde 80 kg olan ağırlığının orada 60 kg'ye kadar düştüğünü söyledi. "Her kalktığımda," dedi, "başım dönüyordu. Gözlerim kararıyor, hızlı hareket edemiyordum." Bu bilinçli olarak yapıldığını düşünüyordu: zayıflamış esirler direniş göstermezlerdi.
Tugay'ın üst düzey bir savaşçı doktoru olan 36 yaşındaki Iryna Stohnii, esirleri "sürekli olarak yetersiz beslenmiş" olarak tanımladı. "Bizi beslemediler," dedi. "Bize dışarı çıkmamıza bile izin vermediler... Gökyüzünü sadece pencerelerdeki demir parmaklıklardan görebiliyorduk." Stohnii, gardiyanların günde iki kez yaptığı denetimlerde, onu ve diğer kadınları sırtlarını duvara dayayıp başlarını dizlerine doğru hareket ettirmeye zorladığını ve bazılarının "saçımızdan sürüklediğini" söyledi. Diğer kadın esirler, kadınların bazen erkek personelin önünde çıplak soyunmaları emredildiğini ve bazen vücutları hakkında aşağılayıcı yorumlar yaptıklarını anlattı.
Bir gün, Stohnii'nin anlattığına göre, bir gardiyan onu sorgularken onu Rus mahkumlarına işkence yapmakla suçladı ve kollarını o kadar çok zorla sıktı ki "neredeyse kırdı." Röportajımızın birkaç kez ağladı. "Taganrog'da sadece şeytanlar yaşıyor ve çalışıyor," dedi. Serbest bırakıldıktan sonra Stohnii, böbrek ve mesanesinde gelişen travma sonucu oluşan yapışıklıkları çıkarmak için ameliyat oldu. "Tecavüz dışında," dedi Stohnii bana, "bize her şeyi yaptılar."
Askeri bir cerrah olan 29 yaşındaki Denys Haiduk, gardiyanların ona ve diğer esirlere "resepsiyon" sırasında darbeler altında kafa aşağı koşmalarını zorlaştırdığını, esirlerin yere düştükten sonra bile vurulduklarını anlattı. Haiduk, Azovstal'da yaralılara yardım etmişti ve sorgusunda, Rusların esaretinde ellerini kesip kesmediği ve hadım edip etmediği suçlamasıyla karşılaştığını anlattı. Haiduk, sıkıştırdıkları elektrik şoklarını "pil bitene kadar" verildiğini söyledi. Diğer esirler, gardiyanların mahkumları bazen günlerce zincirlerle elleri başlarının üzerinde asılı dururken tuttuğunu ve onlara elektrikli şoklar verdiğini söyledi.
Haiduk'un iddiaları beni düşündürdü. Ukraynalı savaş esirlerinin tutuklanma ve sorgulanma koşulları, Rus mahkumlarına ve esirlerine yönelik muamele hakkındaki genel hikayeyi yansıtıyordu. Geçen yıl yayımlanan "Rusya'da Cehennem: Filtreleme Kampı Mahkumlarının Korkunç Hikayeleri" başlıklı bir rapor, Rusya'nın işgal altındaki bölgelerinde esir tutulan Ukraynalıların da, tıpkı Seredniak ve Rotchuk gibi, sık sık elleri başlarının üzerinde asılı tutulduğunu ve elektrik şoklarına maruz kaldığını anlattığını gösterdi. Raporda belirtilen iddialara göre, bazı esirler günlerce zincirlerle bağlıydı ve ardından uzun süreli sorgular ve kötü muamele ile karşılaştı.
Taganrog'taki esirlerin iddiaları ve benzer vakaların sayısı, Rusya'nın esirleri nasıl tuttuğu ve muamele ettiği konusundaki genel resme daha fazla ışık tutuyor. Bu iddiaların doğruluğu ve kapsamı bağımsız bir soruşturmayla doğrulanmalıdır. Eğer iddialar doğruysa, bu durum ciddi insan hakları ihlallerini ve uluslararası hukuka aykırı muameleyi göstermektedir.
AA