Qırım Musulmanları diniy idaresiniñ müftisi Ayder Rustemov: "Raşizm halqlarnı mutatsiyağa oğratqan sebeptir"
2016 senesi noyabr ayında Ukrayina qıtasında Qırım Musulmanları Diniy İdaresi yañıdan quruldı. İlhaq vaqtında Qırımda faaliyet köstergen diniy teşkilâtnıñ yolbaşçısı Emirali Ablayev Rusiye akimiyetini açıq şekilde desteklemege başladı. Bundan soñ Rusiye nezareti astında olmağan yekâne musulman merkeziniñ teşkil etilme ihtiyacı peyda oldı. Kıyivde Ukrayinanıñ Herson vilâyeti, Kıyiv, Lviv, Vinnıtsâdan 14 farqlı qırımtatar musulman teşkilâtından 40 temsilciniñ ve Qırımtatar Milliy Meclisi ve Qurultay temsilcileriniñ iştiragi ile Qırımtatar musulman teşkilâtlarınıñ delegatlarınıñ syezdi olıp keçti. O zaman müfti vazifesine Ayder Rustemov tayin etildi.
Rusiyeniñ Ukrayinağa qarşı büyük cenki başlanğan soñ Ukrayinanıñ Qırımğa yaqın ve bayağı musulman, şu cümleden qırımtatarlar da yaşağan bölgeleri işğal etildi.
2022 senesi fevral ayından soñ QMDİ angi qıyınlıqlar ile qayrşılaştı? Rusiyeniñ nezareti astında olğan "Qırım ve Aqyar musulmanları diniy idaresi" faaliyet köstergen Qırımda musulmanlarnıñ vaziyeti ne? Rusiye cenkni propaganda etmek içün İslâm dininden nasıl etip faydalana? Bunıñ aqqında Qırım.Aqiqat Radiosınıñ alıp barıcısı Sergey Mokruşin Qırım Musulmanları Diniy İdaresiniñ müftisi Ayder Rustemov ile laf etti.
Qırım ile bağ
Qırımda mecburen olmağan bütün yıllar devamında onen bağ kesilmedi, dey Ayder Rustemov. Onıñ aytqanı kibi er angi qırımtatar "tuvğan toprağına ıntıla". Qıtada ağası ve ana-babası, Qırımda bütün soy-sopu, dey o.
"Bağ bar. O bar edi, bar ve olacaq. Qırım doquz yıldır işğal altında olğanını añlamalımız. Bu bağ bar. Anda olıp da bizge bir şey aytmağa, bir şeyden şikâyet etmege ya da tevsiye bermege tırışqan, ıntılğan adamlardır. Olar yazalar. Bu böyle açıq ve er keske belli olğan şey degil. Gizli yapalar. Yazıq ki, amma andaki semetdeşlerimiz basqı altında qalmaqtalar", - dep ayta Rustemov.
Ukrayina qıtasında yaşağanlarnıñ is etkeni cenk Qırımda doquz yıl evel keldi ve alâ daa devam ete, dep ayta müfti.
"Farqlı uquq qoruyıcı teşkilâtlarnıñ taqdim etken esabatlarğa baqıñız – yaqalavlar, tevqifler. Bütün bular devam ete. Eskender Ametov – yaqında ğayıp olğan soñki qırımtatar. 2023 senesiñ ilk altı ayı içinde 140 tevqiv. Bütün bular devam ete. Bütün bular daa 2014 senesi başlandı. Ve işğalciler deñişüvge kelgende qırımtatarlarnı deñiştirmek istemeyler", - dep bildire o.
Rusiye nezareti astında olğan müftiyatnıñ emiyeti
Rusiye qullanğan siyaset asla yañı degil, bu qırımtatarlarnıñ tuvğan toprağından sıqıştırıp çıqarmaq içün muntazam şekilde qullanğan usullardır, dey Rustemov. Onıñ fikrince, Qırım musulmanlarına Rusiyede yasaq etilgen din teşkilâtlarında iştirak içün davalar açılması siyasetniñ bir qısmıdır.
"Er angi tamğadan faydalanıla. Bu yalıñız Hizb ut-Tahiri degil. Tabligi Camaat davaları da bar. Bu, nasıldır çağıruvlarğa, cenkke, silâlı tirenüvge alâqası olmağan teşkilâtlardır. Amma olar içün bu el-verişlidir ve olar bu tamğanı qullanalar", - dep ayta müfti.
İslâm dinindi er angi dinde olğanı kibi ceryanlar bar, dey o. Rusiye akimiyeti de basqılar içün bunı qullana ve bunı yapmaq içün onıñ nezareti astında olğan müftiyatnı celp ete.
"Bütün bu davalar adsız şaatlarnıñ şaatlığına esaslanalar. Adsız şaatlarnı ise qaydan alalar? Olar Emirali Ablayevniñ yolbaşçılıq etken kollaborant maşnasından alına. Adetince eki eñ belli şaat bar. Bularnı advokatlar bildire. Ve hulâsalarnı Rusiye quvetçileri andan ala. Olarnı satın alalar, tehdit eteler, halqnı ise basqılarğa oğratalar. Reberlik içün bu el-verişli, bular içün qazanğan parasını işlep ödev. Akimiyet memnün, çünki olarnıñ siyaseti ömürge keçirile. Mına böyle şaraitte bugünde Qırım musulmanları yaşay", - dep aytıp bere müfti.
"Emirali Ablayevge kelgende, oña qarşı dava açılğanını ve Qırım işğalden azat etilgen soñ o 12 yıl apis cezasına mahküm etile bilecegini aytmaq ister edim. İnşallah, Qırım serbest olacaq ve adalet tiklenecek", - dep qayd ete o.
"Novorosiya müftiyatı", "cenkte fetva" ve "canlı quvet"
Bu basqılarnı Rusiye işğal altındaki Herson ve Zaporijjâ vilâyetlerine de ketirdi, dey Rustemov. İşğalniñ birinci künleri rusiyeliler kimseni tiymegen, mitingler de keçirmege keder etmegen. Soñra belli olğanı kibi bu faallerni körmek içün yapılğan eken.
"Qırımtatarlar, ukrayinler Geniçeskte tınç mitingge çıqqanını epimiz kördik. Eñ çoq qırımtatar edi, Meclis temsilcileri, bizim cemiyetimiz. Başta kimseni tiymediler. Mitingni de keçirmege keder etmediler. Bu er kes içün belli bir taktikadır. Soñra olar kim bu nı teşkil etkenini ögrenip başlay, faallerni tapa. Ve soñra Geniçeskteki belli mağaz", - dep ayta o.
Rusiye işğalcileriniñ Ukrayinanı desteklegen faallerni sorğuğa çekken yer Herson vilâyetiniñ Geniçesk şeerindeki 17-nci oquv yurtu oldı. Uquq qoruyıcılarnıñ malümatına köre, anda rusiyeliler adamlarnı iskenceyelrge oğratqan. Yerli musulman cemiyetleriniñ reisleri de istisna olmağan, dep ayta Rustemov.
"Rustem Asanov bizim din cemiyetimizniñ reisi. Bu Sçastlivtsevo köyü. Bu Arabat beli. Onı anda yarım kün devamında çekiştirdiler, o bunıñ aqqında endi aytıp bergen edi. Bu uquq qoruyıcılarnıñ esabatlarında yer alğan belli bir adisedir. Başına çuval taqtılar, ayaqnen teptiler, qolnen urdılar. Sorğuğa çektiler, mitin aqqında soraştırdılar. Soñunda da - sağ qalmağa isteysiñmi, dep soradılar. İsteseñ mına bu kâğıtnı imzala ve Emirali Ablayev ile işbirlik et degenler İmzalamağa mecbur ettiler. İmzalamasa edi öldürir ediler. Onıñ közü ögünde öyle bir insannı öldürdiler. Bu psihologik basqıdır. O bunı körmedi, amma seslerden adam öldürgenlerini añladı", - dep ayta o.
Böyle etip Rusiye akimiyeti Hersonda "Novorusiye müftiyatını" qurmağa tırıştı, amma şeerniñ azat etilmesi buña imkân bermedi. Amma olar cenk propagandası içün ep islâm dinini qullanmağa tırışalar.
"Mında pek çoq ğayıp körgen soñ olar Müftiler şurasını keçirdiler. Anda aman-aman er kes keldi. Qırımdan Ablayevniñ muavini Esadullah Bairov edi. O da bu fetvanı imzaadı. Ukrayinağa ücümni Vatannıñ mudafaası kibi añlattılar. Vatannı qoruma ise er bir musulmannıñ muqaddes borcudır", - dep aytıp bere o.
Müftiniñ sözlerine köre, qısmiy seferberlik ilân etilgen soñ eñ çoq celpname qırımtatarlarğa kelgen.
"Bazı köylerden yüzer adam alıp kettiler. Elbette o vaqıt pek çoq adam ketip başladı, Tahminen beş biñ kişi yarımadanı tekr etti. Bu adamlarnıñ çoqusında ukrayin vesiqaları bile yoq edi. Çünki eñ çoq celpname gençlerge kele edi, olarnıñ çoqusı ise işğal şaraitinde doğdı. Olarnıñ qarşısında bayağı qıyınlıq peyda oldı", - dep ayta Rumtemov.
Çoqusı qaytıp keldi. Olarğa kene celpname ketireceklerni beklememege tevsiye ete. Amma silâlı tirenüvge de çağırmay.
"Qırımtatarlar ukrayin Qırımınıñ tayançıdır"
Qırımnıñ azat etilecegine iç bir şübe yoqtır, dey Ayder Rustemov. Daa 2017 senesi ilk sefer müfti olaraq Geniçeskteki mitingte çıqışta bulınır eken, Qırımnıñ Mekke kibi yedi yıldan soñ azıt etilecegini aytqan edi.
Rusiyeniñ Qırımdaki arbiy obyektlerine ücüm etilip başlanğan soñ, Keriç köprüne darbeler endirilgen soñ Qırımnıñ azat etilecegine işanç daa çoq oldı. Buña inanmağa cenkte silâlı quvetler terkibinden olğan qırımtatarlar da yardım ete, dey o.
"Olar bayağı bar. Amma mediada bunıñ aqqında çoq aytılmay, çünki aileleri içün telükelidir. Eñ çoq Noman Çelebicihan adına batalyon aqqında aytıla. Amma cenkleşken qırımtatar çoqtır. Sıq-sıq qaç qırımtatar cenkleşe dep soraylar, men daima üç ile beş biñ arasında deyim", - dep qoşa o.
Tamır qırımtatar halqı olmadan Qırımnı Ukrayina qısmı olaraq tasavur etmek imkânsızdır. Onıñ sözlerine köre, qırımtatarlar ukrayin Qırımınıñ tayançıdır. Ve qırımtatarlar bunı sözde degilde, 2014 senesi fevral 26 künü keçirilgen mitingte areketleri ile tasdıqladılar.
MALÜMAT: Ukrayinağa qarşı Rusiye silâlı ücümi 2022 senesi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete.
Rusiye ordusı çekilgen soñ azat etilgen köy ve şeerlerde kütleviy öldürüv adiseleri aqqında belli oldı. Bazı ğarbiy liderler Rusiyeni cenk cinayetlerinde qabaatladı. Rusiye akimiyeti arbiyleriniñ öldürüvlerge alâqası bar olğanını inkâr etip, olarnı «uyduruv» dep adlandıra.
Rusiye Ukrayinağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnıküzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://d3454ggyqnys2v.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.