“Ҳукумат истеъфога чиқсин! Чол, кет!” Қозоғистонда газ туфайли бошланган норозилик оммавий намойишларга айланиб кетди (ВИДЕО)
Манғистау вилоятининг Жанаўзен ва Ақтау шаҳарларида суюлтирилган газ нархини икки бараварга тушириш талаби билан норозилик акциясига чиққан одамлар сешанбага ўтар тунда ҳам майдонларни тарк этмади. Ақтауда намойишчилар чодир ва ўтовлар тикиб олган, майдонда юзлаб одам бор. Уларга қўшни минтақалар, жумладан, Ақтўбе, Уральск ва Чимкентдан одамлар келиб қўшилаётгани айтилмоқда.
Ақтау турғуни Эсберди Асауов Озодликнинг қозоқ хизмати мухбирига 3 январь куни майдонда тахминан олти минг чоғли оломон, жумладан, болали аёллар бўлганини, улар ҳузурига вилоят акими Нурлан Ноғаев келганини айтди.
Акимат биноси қаршисидаги Интимақ майдонини эгаллаган намойишчилар мамлакатнинг амалдаги ҳукуматини истеъфога чақирган. Суюлтирилган газни арзонлаштиришдан бошланган талаблар кенгайган: Асауовга кўра, норозилар ўзига хос резолюция эълон қилиб, унда коррупция ва ошна-оғайнигарчиликка барҳам беришни, фабрика-заводлар қуриб, ишсизликни қисқартиришни талаб қилганлар.
Ижтимоий тармоқларда ёйинланган видеоларда Ақтау майдонида тўпланган юзлаб киши “Шал, кет!” (“Чол, кет!”) деб хитоб қилаётгани акс этган. Бу шиор собиқ президент Нурсултон Назарбоевнинг сиёсатдан кетиши талаби билан ўтказиладиган кўплаб норозилик акцияларида янграйди.
Ақтаулик Эсберди Асауовга кўра, норозилар яна “Шалдар, кетіңдер!” (“Чоллар, кетинглар!”) деб ҳам қичқиришган. Тўпланганлар олов ёқиб иссиқ овқат пиширишига полиция йўл қўймаган, аммо яқин-атрофда яшовчи аҳоли намойишчиларга егуликлар келтириб берган. Бугун эрталаб Интимақ майдони полиция томонидан қуршаб олинган, майдонга элтувчи йўл эса тўсиб қўйилган эди.
“Намойишчиларнинг аксарияти – ёшлар. Бир неча марта орамизга маст-аласт кимсаларни тиқиб, иғво чиқаришга уриниб кўришди. Лекин биз провокацияларга учмаймиз”, дейди Эсберди Асауов.
Кечаси билан Ақтау майдонида намойишчилар билан бўлган касаба уюшма етакчиси ва собиқ сиёсий маҳкум Амин Елеусинов Озодлик билан суҳбатда улар “тизимдаги барчанинг” истеъфога чиқишини талаб қилишаётганини айтди. Шунингдек, у майдонда чодир ва ўтовлар тикилганини тасдиқлади.
4 январь куни Ақтауга бош вазир ўринбосари Эрали Туғжанов бошлиқ комиссия келиши маълум бўлган эди. Комиссия шаҳарга етиб боргани ёки бормагани ҳозирча маълум эмас. Маҳаллий вақт билан соат 10.00 да комиссия ҳали етиб келмаганди.
Қозоғистон президенти Қасим-Жомарт Тоқаев “Twitter”даги саҳифасида Ақтауда ҳукумат комиссияси иш бошлаганини ва намойишчилар “масъулиятни ҳис этиб, мулоқотга тайёрликларини кўрсатишлари лозим”лиги ҳақида хабар қолдирди.
Фаолларнинг сўзларига кўра, Ақтау майдони атрофидаги қарийб икки чақирим радиусда мобил интернет ўчирилган. Аввалроқ ижтимоий тармоқларда Ақтауга қўшни ҳудудлардан икки учоқда аскар жўнатилгани тўғрисида хабарлар пайдо бўлганди. Ақтауда намойиш қилаётганлар айтишича, улар маҳаллий хавфсизлик кучлари ходимларини кўришган.
Ақтаудаги митингга кўпчилик 13 чақирим наридаги Манғишлоқ бекатидан (Мунайли тумани) пиёда келган. Бундан ташқари, бошқа минтақалар, хусусан, Чимкент ва Уральскдан келганлар ҳам бор.
Норозилик 2 январь куни Манғистов вилоятининг нефтчилар шаҳри бўлмиш Жанаўзен аҳолисининг янги йилда кескин қимматлаган газ нархини туширишни талаб қилишидан бошланган эди. Бошқа шаҳар ва минтақалар аҳолиси жанаўзенликлар билан якдиллигини билдирмоқда.
Жанаўзен шаҳридаги майдонда, маҳаллий фаоллар айтишича, сешанбага ўтар кечаси икки минг нафарга яқин намойишчи бўлган. Одамлар кечаси галма-галдан нутқ сўзлаганлар, аксари “углеводородларга бой мамлакатда одамлар газни арзонлаштиришни талаб қилишга мажбур бўлаётгани адолатсизлик” эканлигини урғулаган.
Жанаўзенда намойишчилар суюлтирилган газ нархини литрига 50 тангага туширишни, келгусида газ тақчиллашуви юзага келмаслигига кафолат берилишини, шунингдек, шаҳар акими Мақсат Ибагаров ҳамда вилоят раҳбари Нурлан Ноғаевнинг истеъфосини талаб қилишмоқда.
Тунги митингда сўзга чиққанлардан айримлари “вилоят акими, агар одамлар фақат газ важидан тўпланган, деб ўйлаётган бўлса, адашган”ини айтишди. Пенсионер Қулмурот Султонбоевга кўра, ишсизлик, ичимлик суви тақчиллиги каби муаммолар “ўз-ўзидан йўқолмайди” ва одамлар “бундан кейин ҳам тўпланаверишади”. Айрим намойишчилар газ нархи шаклланишига ёндашувни қонунчилик даражасида қайта кўриб чиқишга чақирганлар.
Манғистау вилояти маъмурий маркази бўлмиш Ақтауда ўтган кеча бир гуруҳ намойишчи полиция қуршовида тутилган: норозилар дастлаб акиматга туташ марказий йўллардан бирини тўсиб қўйишган эди, сўнгра полиция уларни майдонга сиқиб чиқарган.
Душанба куни Қорақия туманининг Жетибой қишлоғи аҳли жанаўзенликларни қўллаб-қувватлаб, Жанаўзен билан Ақтауни боғловчи трассани, шунингдек, мазкур туман маъмурий маркази бўлмиш Қуриқ шаҳарчасига элтувчи йўлни тўсиб қўйди. Натижада Қуриқ портидан қўшни минтақаларга жўнаши керак бўлган юк машиналари йўлга чиқа олмади.
Нур-Султон, Олмаота ва Чимкентда митингчилар қўлга олинмоқда
4 январь куни пойтахтда полиция шаҳар акимати ёнида камида уч кишини қўлга олди. Озодлик мухбирининг воқеа жойидан хабар беришича, қўлга олиш чоғида митингчилардан бири “Чол, кет!” дея қичқирган, икки кишига нисбатан куч ишлатилган. Улар Озодлик мухбирига жанаўзенликларни дастаклаш учун акцияга чиқишганини, бироқ “уй-жой муаммоси”ни ҳал этишни талаб қилишганини билдирганлар.
Нур-Султон акимати яқинида ҳамон бир нечта автозак турибди. Ҳудудда мобил интернет узиб қўйилган.
Олмаотада 4 январь куни Республика майдони тўсилиб, мобил интернет чеклаб қўйилди. Полиция одамларни майдонга ўтказмаяпти, бу эса норозилик ортишига сабаб бўлаётир.
Чимкентда полиция ўнлаб кишиларни акимат биноси қаршисидаги эҳтимолий митинг жойидан куч билан олиб кетди. Одамлар манғистауликларга далда бўлувчи сўзлар айтишди, нарх-наво кўтарилишини тўхтатишни ва иш ҳақларини оширишни талаб қилишди.
Қўлга олиш чоғида митингчилар “Назарбоев, кет!” ва “Биз Манғистау биланмиз!” дея қичқиришди.
Фуқаро кийимидаги номаълум кишилар Озодлик мухбирининг ишлашига халал бериб, унинг воқеаларни видеотасвирга олишига имкон беришмаган.
Намойишчиларни Қозоғистоннинг турли сиёсий кучлари ва фаоллари қўллаб-қувватламоқда.
Аввалроқ, чет элда яшаётган мухолиф сиёсатчи Мухтор Аблязов ўз тарафдорларини 4 январь куни митингга чиқишга даъват қилган эди.
Полиция “профилактика тариқасида” одамларни қўлга олмоқда, митингга чиққанлар жавобгарликка тортиляпти. Хусусан, Олмаотада камида ўн нафар фаолга маъмурий қамоқ тайинланди.