Ўзбекистонда коррупция чуқур илдиз отган. Асосий сабаблардан бири... — Бизга қўшилинг: ???? https://t.me/joinchat/AAAAADwt0NGCRoONT4f1_Q
Ўзбекистондаги коррупция даражаси ҳақидаги фикрлар бу муаммо мамлакатда чуқур илдиз отганидан далолат беради. Бу «Дарё»га Жаҳон банкининг Uzbekistan: The Second Systematic Country Diagnostic ҳисоботидан маълум бўлди. «Ижтимоий фикр» давлат ташкилоти томонидан 2017 йил бошида ўтказилган сўровнома доирасида қатнашчиларнинг 58 фоиздан ортиғи жамиятда коррупция мавжудлигини тан олган. Соғлиқни сақлаш (37,6 фоиз) ва таълим (31,4 фоиз) энг коррупциялашган соҳалар қаторида қайд этилган. Натижалар ҳуқуқни муҳофаза қилиш, суд, ижтимоий суғурта тизими, банклар, солиқ органлари, божхона ва ҳокимликларда коррупциянинг кенг тарқалганлигини кўрсатган. Коррупциянинг асосий омиллари сифатида давлат хизмати ходимларининг паст маоши ҳамда жиноятчилар ва ҳуқуқ-тартибот идоралари ходимлари ўртасидаги яқин алоқалар келтирилган. Сўровнома қатнашчиларининг 90 фоиздан ортиғи коррупцияни камайтиришга қаратилган саъй-ҳаракатларни қўллаб-қувватлашини таъкидлаган. Коррупцияни камайтириш маъмурий ислоҳотлар кун тартибининг муҳим устувор йўналиши ҳисобланади. Ҳукумат коррупцияси билан боғлиқ бўлган прописка тизими каби бюрократияни камайтириш ва чекловчи ижтимоий назоратни олиб ташлашдан ташқари, коррупцияга қарши кураш бўйича махсус агентлик ҳам яратилган. 2020 йил июнь ойида Президентга ҳисобот берувчи ва парламентга ҳисобот берувчи «Коррупцияга қарши кураш комиссия»си тузилган. Янги комиссияга давлат органларида коррупцияга қарши ички тизимларни яратиш ва давлат харидлари соҳасидаги коррупцияга қарши курашни назорат қилиш вазифаси юклатилган. 2021 йил апрель ойида комиссия 2020 йилги маълумотлар асосида коррупция жиноятларини таҳлил қилувчи биринчи ҳисоботни эълон қилган. Унга кўра, 2300 нафар коррупционэрга оид 1500 га яқин иш судга юборилган. Давлат харидлари ва бюджет ижроси коррупциянинг потенциал муҳим манбалари ҳисобланади. Иқтисодий ҳамкорлик ва тараққиёт ташкилотининг ҳисоботига (OECD, 2019) кўра, давлат харидлари коррупция хавфи юқори бўлган соҳа ҳисобланади. Давлат харидлари бўйича битимларнинг 30 фоиздан ортиғи тўғридан-тўғри шартномалар тузиш йўли билан тузилади. Уларнинг 57 фоизи эса танловли, лекин шаффоф бўлмаган танлов тартиб-қоидалари орқали амалга оширилади. Молия вазирлиги ва Коррупцияга қарши кураш комиссияси давлат маблағларининг ноқонуний ўзлаштирилиши устидан назорат ва терговни такомиллаштириш бўйича қатор ислоҳотларни амалга оширмоқда. Вазирлик яқинда бюджетдан ташқари жамғармаларни бошқарувчи барча давлат муассасалари ўз веб-сайтлари ва очиқ маълумотлар порталларида барча даромадлар ва харажатлар тўғрисида ҳисобот бериб туришини талаб қилувчи низом чиқарди. Жамият ҳукуматнинг коррупцияга қарши курашига ижобий муносабатда бўлмоқда, бироқ ислоҳотларнинг бошида бу қўллаб-қувватлаш унчалик юқори даражада эмас эди. 2018 йилдан буён ҳукуматнинг коррупцияга қарши кураш борасидаги саъй-ҳаракатлари ҳақида жамоатчилик фикри ижобий бўлди. «Ўзбекистон фуқароларини тинглаймиз» сўровномасида қатнашганларнинг 85 фоиздан ортиғи ҳукумат коррупцияга қарши курашда яхши ёки жуда яхши иш олиб бормоқда, деган фикрни билдирган. Бироқ бундай қатнашчилар улуши аста-секин камайиб бормоқда ва коррупцияга қарши курашдан норозилигини билдирган фуқаролар улуши 2018 йилга нисбатан ошган. Ўзбекистондан ташқаридаги коррупция ҳақидаги фикрлар ҳам ўзгармоқда. Мамлакат Transparency International коррупцияни қабул қилиш индекси каби коррупциянинг умумий индексларида кичик, аммо сезиларли ўзгаришларга эришди. Кўпчилик коррупция сўнгги йилларда камайди, лекин ҳануз муаммо бўлиб қолаётгани, бу айниқса, қурилиш ва ер ажратиш соҳаларида, қишлоқ жойларида ва Тошкентдан ташқари вилоятларда анча яққол намоён бўлаётганига қўшилади. Ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларида алоқалари бор, солиқ ва божхона тўловларини тўлашдан қочишга муваффақ бўлган хусусий фирмалар ҳам яширин иқтисодиёт билан рақобатлаша олмаслик кучайиб бораётганидан хавотирларини мунтазам билдиради. Шунингдек, улар давлат харидлари жараёнларининг адолатли ўтиши ва давлат харидлари шаффофлиги, жумладан, компанияларнинг бенефициар эгалари тўғрисидаги маълумотларда ошкоралик йўқлиги юзасидан хавотирлар билдиришди.