Predsjednički izbori: Početak prekompozicije političke scene u Crnoj Gori

Rezultati drugog kruga predsjedničkih izbora, u kojem će se naći Milo Đukanović i Jakov Milatović, imaće uticaj na predstojeće parlamentarne izbore zakazane za 11. jun, što bi moglo dovesti do prekompozicije na političkoj sceni Crne Gore.

To je ocjena političkog analitičara Zlatka Vujovića, koji za Radio Slobodna Evropa kaže da je Milatovićev pokret Evropa sad preuzeo birače aktuelne parlamentarne većine.

"Sa oreolom eventualnog pobjednika nad Đukanovićem, Evropa sad bi progutala ogroman broj birača trenutnih vladajućih partija. To bi moglo da utiče na veliko prestrukturiranje političke scene", rekao je Vujović.

U prvom krugu predsjedničkih izbora 19. marta, uz predsjednika Demokratske partije socijalista (DPS) Mila Đukanovića, koji je osvojio 35,3 odsto glasova, Jakov Milatović, čiji pokret Evropa sad nema parlamentarni status, osvojio je 29,2 odsto glasova.

Vujović ukazuje da je Milatovićev skor neznanto niži od podrške koju su zajedno osvojila tri kandidata parlamentarne večine Andrija Mandić, Aleksa Bečić i Goran Danilović – 31,4 odsto.

“Pokret Evropa sad snažno preuzima birače Demokratskog fronta, Demokrata, pokreta URA i Socijalističke narodne partije (SNP)”, kaže Vujović.

Smatra da je ovaj dio stranaka pred velikim izazovom – kako da eventualna pobjeda Milatovića u drugom krugu, ne dovede do dramatičnog odliva njihovih birača, što bi dovelo u pitanje parlamentarni status manjih partija.

Milatović uoči drugog kruga 2. aprila ima startnu prednost u vidu podrške svih kandidata parlamentarne većine.

Otkud veliki uspon Evrope sad?

Lideri pokreta Evropa sad Milatović i Milojko Spajić bili su ministri u Vladi Zdravka Krivokapića, formiranoj nakon promjene vlasti u Crnoj Gori 2020. godine.

Njih dvojica su kreatori programa “Evropa sad”, kojim je ukinuto direktno finansiranje zdravstvenog sistema i taj novac prenesen u zarade zaposlenih, kojima je minimalna zarada sa 220 porasla na 450, dok su plate povećane za oko 30 posto.

Oni su obećali da će kada dođu ponovo na vlast prosječna plata u Crnoj Gori biti 1.000 eura, a minimalna penzija 450 eura.

Prema riječima Vujovića, pokret Evropa sad zato doživljava veliki uspon koji će biti prisutan do parlamentarnih izbora:

"Vjerujem da očekivanja građana daleko premašuju čak i obećanja koja su dali lideri Evropa sad. Krenuo je jedan neutemeljeni optimizam da će plate stalno rasti, iako nemamo prihoda u budžetu da bi to finansirali".

Vujović konstatuje da taj populistički pristup nije održiv na duže vrijeme.

Otkud veliki pad Đukanovića?

Đukanović je na prethodnim predsjedničkim izborima 2018. godine slavio već u prvom krugu sa više od 180.000 glasova, dok je sada, u znatno ozbiljnijoj konkurenciji, dobio podršku malo više od 120.000 glasova.

On je u Podgorici osvojio oko 6.000 glasova manje nego njegova partija na izborima za podgorički parlament prije nepuna četiri mjeseca.

Vujović kaže da je Đukanović osvojio preko 35 glasova i pored izostanka podrške manjina. Naime, u opštinama gdje dominantno žive manjinski narodi zabilježena je niska izlaznost.

"Za partiju koja je bila neprikosnovena 30 godina na vlasti, a posljednje dvije i po godine u opoziciji i koja je imala klijentelistički odnos prema biračima, to je respektabilan rezultat", kaže Vujović.

On dodaje da postoji mogućnost da se politička scena u Crnoj Gori kreće ka dvopartijskom sistemu:

"U ovom trenutku dominira DPS sa oko 30 posto podrške i Evropa sad, koja usisavanjem glasača drugih stranaka može da bude slične političke jačine. To može da utiče da tenzije identitetskog karaktera u Crnoj Gori opadnu, što je dobro za građane".

Pobjeda u drugom krugu zavisi od izlaznosti i motivacije

Ishod rezultata drugog kruga je teško procijeniti, kaže Vujović, podsjećajući da istraživanja javnog mnjenja prednost daju Milatoviću, ali i upozorava da Đukanović nije iskoristio sve resurse u prvom krugu.

"Procjene Milatovićeve prednosti su bazirane na visokom odzivu birača. Visoka izlaznost odgovara Milatoviću, a niža izlaznost Đukanoviću, ukoliko on motiviše svoje birače", kaže Vujović.

On dodaje da će rezultat zavisiti od toga da li će doći do većeg odziva nacionalnih manjina, da li će se motivisati apstinenti i birači koji ne žive u Crnoj Gori.

S obzirom da u drugom krugu učestvuju samo dva kandidata, ostale političke partije, očekuje Vujović, neće biti motivisane da na terenu podrže Milatovića.

Oba kruga predsjedničkih izbora održavaju se u vremenu institucionalne i političke krize.

Aktuelna Vlada izgubila je povjerenje u parlamentu prije sedam mjeseci. Više pokušaja formiranje nove nijesu uspjeli, zbog čega je Đukanović raspisao prijevremene parlamentarne izbore za 11. jun.