Кадыров Ахьмадан а, шайн а, АллахIан а дуьхьа. Дагестанехь урамаш ду нохчийн политикан цIарх
Гафурова Марият
2004-чу шарахь кхелхинчу Нохчийчоьнан куьйгалхочун Кадыров Ахьмадан цIе тахка йолийра Оьрсийчохь урамашна, тIешна гIаланашкахь а, ярташкахь а. Дагестанехь таханенна кхо урам бу цуьнан цIе лелош – ХIинжа-ГIалахь (Котров цIарх хилларг) а, ломарчу Чохехь а, Султан-Янгиюьртахь а.
"Тидам тIеберзор - иза дацара суна эшнарг"
Байначу баттахь Кадыров Ахьмадан 69 шо кхачар сагIадаккхарца даздина Султан-Янгиюьртарчу Маматханов СаIида – ши бугIа йийра цо. Шайн эвлара Почтовая ураман цIе хуьйцуш, цунна Кадыровн цIе ялар а дийхира юьртан депутаташка.
"Сайна дукха хенахь дуьйна товш волчу стеган цIе тилла аьлла аравелира со. Нохчашца гергарлонаш ду сан, суна дукха беза и нах, цаьрца цхьана могIара ву со", - боху СаIида Кавказ.Реалиига.
Юьртахойн ши хьажам бу СаIида арадаьккхинчуьнга.
"Оцу хьокъехь интернетехь нахана хетарг деша хан яц сан. Резабоцурш даима а хир бу. Пайхамарна луьйраш а хилла! Со мила ву сайх лаьцна лела эладита сацо? Массарна дика хилла вер вац", - боху СаIида.
Билгалдоккху цо: Кадыров Ахьмад дагалоцуш дийриг дац кепанна деш. "Тидам тIеберзор - иза дацара суна эшнарг. Сайн духьа а, АллахIан дуьхьа а дина ас айса динарг".
Юьртахоша дийцарехь, шенначул рицкъ долуш, юьртахь бизнес лелош вахархо ву СаIид – цундела ала дац иза нохчашкара цхьа хьал дезаш хьийза, аьлла хета нахана.
УьнтIе яздина, амма схьа ца йиллина цIе
Ломарчу Чох юьртахь 8 шо хьалха долийра коьртачу урамна Кадыровна цIеялар. Амма официалехь хIинца а дац иза дина даьккхина. Юртдас Салимов Салима бахарехь, Кадыровн гергарчаьргара пурба оьшуш лаьтта гIуллакх. Ткъа иза данза ду хIинца а.
Чохан коьртачу урамна Кадыровн цIе тилла дагадеанарг вара ша Салимов а, цуьнца 2012-чу шарахь Нохчийчу вахана лелла цуьнан юьртахо, Дагестанан коьрта офтальмолог Алиев IабдулгIамид а. ХIетахь уьш цхьаьнакхеттера оцу хенахь Нохчийчохь спикер волчу Абдурахманов Дукхвахица, бартбинера Чох а, ЦIоьнтара а вежараллин ярташ кхайкхо. Амма Абдурахманов велча кIелдисира дерриг а, боху Салимовс.
Бакъду, кхин цхьа бахьана а дара хийцамаш болийнначохь бисаран – Чохерчу бахархоша протест хьажийра Нохчийчоьнан парламенте, шаьш реза дац урамна Кадыровн цIе тиллийта аьлла.
"Чох лаьттачу 800 шера чохь цхьана а стеган цIе ца лелийна кхузарчу урамаша. Хилла "берда йистера урам", "шовдан урам", амма ца хилла адаман цIарца цхьа а. ВорхI куп вовшахъюзу урамаш ду юьртахь, шайн цIерш а ю церан, адаман цIе тилла хьашт дац. Бахархошна хууш лелош хIума дац Кадыровн цIе кхузахь урамна тиллар, цхьана наха шаьш-шайггара леладо иза", - элира Кавказ.Реалиига чоххочо, Оьрсийчоьнан Iилманийн академин Малхбале толлучу институтан лакхарчу белхахочо-Iилманчас Тахнаева ПатIимата.
Тахнаевас дийцарехь, прессо Салимов а, Алиев а 2012-чу шарахь Нохчийчу вахар "юьртан лаамца" хилла аьлла довзийтира, "динан экстремизман букъ каггийначу Нохчийн Республикан сийдеш" .
"Кадыров тоьлу Кировл, Калининал, Ленинал"
Кадыров Ахьмад бен-башха фигура яц, Кировн, Калининан, Ленинан цIерш урамашка лелайойтучул, цуьна цIе лелаяйтар тоьлу, элира К:авказ.Реалиига Дагестанерчу "Юкъараллин инициатива" партин куьйгалхочо Магомедов Мохьмада.
Цо дийцарехь, Кадыров-воккханиг тIемаш лаьттачу 1999-чу шарахь дагестанхошкахьа хилла: "Цу тIе, оцу стага нохчийн бакъонаш ларйина ца Iа, федералан тIегIанехь массо а кавказхошкахьа хилла иза, Оьрсийчоьнан телеканалашкахь ша вистхуьлуш гойтура цо иза".
***
Кадыров Ахьмад вийна Соьлжа-ГIалахь стадионехь динчу эккхийтарехь 2004-чу шеран Стигалкъекъа-беттан 9-чу дийнахь. Цул тIаьхьа ахшо даьлча тиллира Москвахь урамна цуьнан цIе, дагалоьцу историн Iилманийн доктора Тахнаева ПатIимата. Ткъа пачхьалкхехь лелачу низамо доьхкура стаг велла итт шо далале цуьнан цIе урамашна тахка, боху Iилманчас. 2016-чу шарахь, бахархоша протестан гуламаш а латтош, тиллира Петербургехь тIайна Кадыровн цIе.
Урамийн цIерш Оьрсийчохь 5-6-зза хийцина хилар дагадоуьйту Тахнаевас – политика ю цунна бухахь. 1920-1930-чу шерашкахь, паччахьан Iедал халкъе дицдойтуш, хийцина урамийн цIерш. 1990-чу шерашкахь гIиртина Советан пачхьалкхо техкина цIерш дIаяха. Муьлха а и тайпа хийцамаш латтор – халкъан иэсна ен гIело ю, къоман синбахамалла чехайо оцу политико, аьлла хета Тахнаевана.