Новости за 15.09.2021

يو تازه راپور ښيي چې په نړۍ کې د نشه يي موادو د اندازې ډېروالی يا اوورډوز ډېر شوی دی.دا راپور د اروپا او ملګرو ملتونو له نشه يي موادو سره د مبارزې ادارو په ګډه همکارۍ چمتو شوی دی. دا راپور ښيي چې په نړۍ، په تېره بيا اروپا کې د نشه يي موادو د استعمال اندازه يا اوورډوز ډېره شوی دی، له همدې امله د معتادینو مړينه هم ورسره ډېره شوې ده. دا راپور چې په اروپايي هېوادونو کې د معتادینو د معایناتو له مخې چمتو شوی ښيي چې په يوه کال کې ۵۷۰۰ معتادین د ډېرو نشه يي موادو د استعمال يا اوورډوز (overdose) له امله مړه شوي دي. Читать дальше...

په داسې حال کې چې ګڼ شمېر هېوادونه د طالبانو له حکومت سره د خپلو راتلونکو سياسي کړنلارو په جوړولو بوخت دي، د امريکا متحده ایالاتونه د خپلو نورو شرطونو ترڅنګ، له نشه يي موادو سره مبارزه هغه مساله ګڼي چې د طالبانو او واشنګټن تر منځ د اړيکو راتلونکی روښانه کوي. د امريکا متحده ایالاتونو مشرانو جرګې د بهرنيو چارو وزير استجوابيه غونډې ته ورغوښتی و. د امريکا متحده ایالاتونو مشرانو جرګې د بهرنيو چارو د کمېټې مشر باب مننديز د امريکا له متحدینو څخه وغوښتل چې د طالبانو له حکومت سره اړيکو درلودلو او هغوی... Читать дальше...

پر افغانستان د طالبانو له واکمنۍ د يوې مياشتې په تېرېدو سره لا هم دولتي ادارې په منظمه توګه نه‌دي فعالې او عامه خدمتونو ته د خلکو لاسرسی محدود دی. عام خلک بيا له طالبانو غواړي چې د ستونزو د هواري لپاره د دولتي ادارو د فعاليت لپاره ژر تر ژره اقدام وکړي. له دې سره هم‌مهاله يو شمېر دولتي کارکوونکي وايي، د کاري طرزالعمل سربېره د دوی د حقونو په اړه هم واضع کړنلاره نه‌ده رامنځته شوې. د زرګونه نورو افغانانو په څېر وحيد خطيبي هم د پاسپورټ په اخيستلو پسې سرګردان دی. ټاکل شوې وه چې خپل او د مېرمنې... Читать дальше...

د طالبانو د واکمنۍ له یوې میاشت تېرېدو وروسته د کابل ښار یو شمېر اوسېدونکي وایي چې لا هم رواني امنیت نه‌لري. ‎د دوی په خبره، فزیکي خوندیتوب تر یو بریده لري، خو د سیاسي ناڅرګندو حالاتو، بې‌وزلۍ او بې‌کارۍ له امله رواني خوندیتوب نه‌محسوسوي. ‎طالبانو یوه میاشت وړاندې کابل ته پر ننوتلو په افغانستان ټول‌واک شول. په تېره یوه میاشت کې له پنجشېر پرته د هېواد په نورو ولایتونو کې د جګړو خبرونه نه‌و، خو کابل کې بیا دوه چاودنې وشوې او د ځینو کسانو د هدفي وژلو راپورونه هم خپاره شول، هغه هدفي وژنې چې په... Читать дальше...

د جرمني د کورنیو چارو وزارت د ۲۶۰۰ افغانانو لپاره چې اوس اوس دې هېواد ته کډه شوي، د استوګنې ویزې ورکړي دي. د جرمني د کورنیو چارو وزارت یو ویاند ډي پي اې خبري اژانس ته وویل چې حکومت په دې اړه پرون د بهرنیو چارو وزارت ټولو دفترونو ته رسمي خبر ورکړ. په دې ډله کې د بشري حقونو فعالان، هنرمندان، پوهان، ژورنالېستان او نور هغه خلک شامل دي چې په افغانستان کې یې ژوند له ګواښ سره مخامخ دی. جرمني به د دې کسانو مېرمنو یا مېړونو او ماشومانو ته هم د استوګنې لپاره ویزې ورکوي او دوی به مجبوره نه وي چې د سیاسي پناه غوښتنه وکړي.

د راپورونو له مخې د امریکا د وسله والو ځواکونو لوی درستیز د مخکیني ولسمشر ډونالډ ټرمپ د ولسمشرۍ په وروستیو کې له خپل چینايي سیال سره په پټه تماس نیولی او هغه ته یې ډاډ ورکړی چې متحد ایالات پر چین د برید پلان نه لري. په یوه کتاب کې چې راتلونکې اوونۍ خپرېږي، جنرال مارک میلي د جنوري په اتمه نېټه د امریکا د کانګرس پر ودانۍ د ټرمپ د پلویانو له حملې دوه ورځې وروسته د چین له لوی درستیز جنرال زو چنګ سره تماس نیولی و. واشنګټن پوسټ ورځپاڼې، اسوشیټېډ پرېس خبري اژانس او سي اېن اېن ټلوېزیون پرون سې شنبې... Читать дальше...

د امریکا د بهرنیو چارو وزیر په افغانستان کې د ښځو او نجونو د ملاتړ لپاره د یوه اجراییوي پُست د جوړېدو خبر ورکړ. انتوني بلېنکن د سنا جرګې د بهرنیو چارو کمېټه کې ویلي، دا چارواکی به د ټولو هلو ځلو مسوول وي او په افغانستان کې به د ښځو، نجونو او لږکیو څخه ملاتړ کوي. په واشنګټن کې د افغان ښځو په ملاتړ د یوه اجرایي پُست موجودیت څه ګټې لري؟ همدا پوښتنه د ازادي راډیو خبریا اسدالله لودین د یوې مرکې په پیل کې د ښځو له فعالې نوېدې کاکړ نه کړې ده. له نوموړې سره دا مرکه د لاندې تړوني په کېکاږلو سره اوریدلی شئ... Читать дальше...

د افغانستان د نجونو د کرکټ پخوانۍ مشرې د نړۍ له هېوادونو غوښتي دي چې د افغانستان د نارینه وو پر کرکټ دې بندیز نه لګوي. توبا سنګر چې پر کابل د طالبانو له ولکې سمدستي وروسته کاناډا ته ولاړه پرون سې شنبې خبرداری ورکړ چې د افغانستان پر لوبډلې بندیز به، په افغانستان کې د نجونو او ښځو د کرکټ په ګډون د دې سپورت جرړې وچې کړي. هغه فرانس پرېس خبري اژانس ته ویلي چې د افغان لوبډلې تحریمول ښه فکر نه دی او زیاتوي چې افغان ملي لوبډلې د افغانستان مثبت تصویر نړیوالو ته وښوده. مېرمن سنګر چې د ۲۰۱۴ او ۲۰۲۰ کلونو... Читать дальше...

پاکستاني چارواکو ویلي دي چې د افغانستان د فوټبال د ښځینه ټیم غړې اسلام اباد ته رسیدلې دي.  د افغانستان د فوټبال د ښځینه ټیم غړې پرون د تورخم له لارې پاکستان ته اوښتي دي. دا په داسې حال کې ده چې تر اوسه پورې څرګنده نه ده چې طالبان به تر خپل واک لاندې افغان ښځو ته سپورټ او ورزش ته اجازه ورکړي او که نه؟ د پاکستان د اطلاعاتو وزیر فواد چوهدري پر خپل ټویټر لیکلي:"د افغانستان د ښځینه فوټبال ټیم ته یې چې له افغانستانه د تورخم له لارې ورغلی، هرکلی ویلي دی." نوموړي زیاته کړې ده چې د افغان نجونو د فوټبال... Читать дальше...

که څه هم د افغانستان بانک خلکو ته ډېر ژر د بانکونو د ستونزې د هواري ډاډ ورکړی دی، خو بیا هم د کابل ښار یو شمېر اوسېدونکي وایي، د ورځنیو اړتیاوو د پوره کولو په موخه له خپلو شخصي حسابونو د پیسو د ترلاسه کولو لپاره په ځلونو بانکونو ته مراجعه کوي، خو بېرته خالي لاس کورونو ته ستنېږي. دوی ازادي راډیو ته ویلي چې په بانکونو کې ګڼه ګوڼه خورا زیاته ده. دا په داسې حال کې ده چې د افغانستان بانک د سې شنبې په ورځ د یوې اعلامیې په خپرولو سره خلکو ته ډاډ ورکړی چې ژر تر ژره به د بانکونو فعالیت په عادي ډول پیل شي. Читать дальше...

د افغانستان د صنعت کارانو د سرتاسري ټولنې رئیس شېرباز کمین زاده وایي، د فابریکو د برېښنا ستونزه هواره شوې ده. نوموړي نن چهارشنبه (د وږي په ۲۴مه) ازادي راډیو ته وویل چې د طالبانو له واکمنۍ سره دوی خپلې ستونزې د اقتصاد عالي شورا له رهبرۍ سره شرېکه کړې وه. کمین زیاتوي: "د برېښنا ستونزې په اړه باید ووایم، اوس د کابل او نږدې ټولو ولایتونو د برېښنا د پرچاوۍ ستونزه هواره شوې ده، اوس برېښنا څوک نه پرې کوي، برېښنا دوامداره وي او هیله مند یو چې دا مسایل هره ورځ بهتره شي." تر دې وړاندې د صنعت کارانو کارونه د برېښنا د کمښت له امله تر ډېره دریدلي وو. Читать дальше...

په افغانستان کې د ښځو د کار، زده‌کړې او ټولنیز فعالیت په اړه د طالبانو نا روښانه دریځ، د نړیوالې ټولنې په ځانګړي ډول د امریکا د کانګرس اندېښنې را پورته کړي. د امریکا په کانګرس کې د متحده ایالاتو د بهرنیو چارو له وزیر یوه مهمه پوښتنه د افغان ښځو برخلیک و. هغه مهال چې د متحده ایالاتو د کانګرس غړې جېن شاهین له انټوني بلېنکن وپوښتل، څو روښانه کړي چې د بهرنیو چارو وزارت د افغان ښځو او نجونو د ساتنې لپاره څه کولای شي؟ ښاغلي بلېنکن یې په ځواب کې وویل، په بهرنیو چارو وزارت کې به، په افغانستان کې د ښځو،... Читать дальше...

په افغانستان کې د طالبانو له لوري د جمهوري نظام له ړنګېدو وروسته د هېواد په ۳۴ ولايتونو او مرکز پلازمېنه کابل کې د طالبانو لاسونو ته لسګونه زره پوځي تجهیزات ولوېدل. دغه پوځي تجهیزات د افغانانو په بیا-بیا غوښتنو امریکا او متحدو هېوادونو یې له افغانستان سره مرسته کړې، خو اوس د هېواد له ۲۴ ولایتونو داسې راپورونه خپریږي چې د یادو پوځي تجهیزاتو څخه او په ځانګړي توګه د رینجر موټرو او زرغروال ټانګونو ناسمه استفاده کېږي چې زیات شمېر یې له فعالیت څخه لوېدلي دي. د افغانستان په سویلي ولایت ارزګان کې هم... Читать дальше...

د ازادي راډیو اوونیز ژوند په شېبو کې پروګرام د چرم تاریخچې ته ځانکړی شوی دی، په پیل کې به واورئ چې: چرم څه وخت رامنځته شو؟ چرم څه ارزښت لري ؟ دا پروګرام ازادي راډیو جوړوي چې د لاندې لېنک په کېکاږلو سره یې اورېدلی شئ:

ګارډین بریتانوۍ ګارډین ورځپاڼې تر دې سرلیک لاندې چې په کابل کې خلک پوښتنه کوي چې د طالبانو دوه مهم مشران ولې په عام محضر کې نه‌راڅرګندېږي؟ یوه لیکنه خپره کړې ده.  ګارډین لیکي، د طالبانو مشر ملا هبت‌الله اخوندزاده او د هغه مرستیال او د دې ډلې یوه نوموتې څېره ملا عبدالغني برادر نه‌دي لیدل شوي. د ورځپاڼې په لیکنه له یو شمېر افغانانو سره داسې پوښتنې پیدا شوي چې ایا دغه دواړه مشران ژوندي دي؟ له کله چې طالبان پر افغانستان واکمن شوي، د طالبانو مشر ملا هبت‌الله اخوندزاده هېڅکله هم په عام محضر کې نه‌دی... Читать дальше...

ترکیه وايي، دغه هېواد له افغانستانه د پناه غوښتونکو د بلې احتمالي څپې پر وړاندې د مبارزې لپاره نور ظرفیت نه لري.   د ترکیې ولسمشر رجب طیب اردوغان پرون سې شنبه د جرمني له ولسمشر فرانګ والټر شټاین­مایر سره په ټیلیفوني خبرو کې دا موضوع یاده کړه.   د ترکیې د جمهوري ریاست د اعلامیې له مخې، په دې ټیلیفوني تماس کې اردوغان ویلي، جرمني او د اروپايي ټولنې نور هېوادونه باید د افغانستان له ګاونډیو هېوادونو سره مرسته وکړي چې دوی هم د افغان پناه غوښتونکو د ستونزې بار ته اوږه ورکړي.  ترکیه چې له وړاندې یې... Читать дальше...

د اروپايي ټولنې یوه چارواکي وویل، دوی له طالبانو سره له خبرو اترو پرته بله چاره نه لري.   د اروپايي ټولنې د بهرنۍ پالیسۍ مشر جوزېپ بوریل پرون سې شنبه په فرانسه کې اروپايي پارلمان ته وویل، بروکسل به د اروپايي ټولنې له حکومتونو سره  په کابل کې د یوه ډپلوماتیک حضور لپاره هڅې تنظیم کړي.   ښاغلي بورېل وویل: "د افغانستان کړکېچ ختم شوی نه دی، پر تحولاتو د هر ډول نفوذ لپاره له طالبانو سره له خبرو اترو پرته بله لار نه لرو." د اروپايي ټولنې د بهرنۍ پالیسۍ مشر په افغانستان کې د بشري حقونو پر اهمیت ټینګار وکړ. Читать дальше...

په افغانستان کې د روغتیا نړیوال سازمان وايي، د قطر هوايي شرکت دویمه الوتکه چې طبي وسایل په کې بار وو، پرون د کابل پر نړیوال هوايي ډګر کښېناسته.  د روغتیا نړیوال سازمان پرون په یوه ټویټ کې ویلي، له دغو وسایلو سره په افغانستان کې د یو میلیون کسانو روغتیايي اړتیاوې پوره کېږي.  دغه سازمان د قطر مننه کړې چې خپلو بشردوستانه مرستو ته یې دوام ورکړی دی.   تر دې مخکې د پنجشنبې او جمعې په ورځو د کابل له نړیوال هوایي ډګره د قطر د هوایي شرکت چارټر الوتنو کې شااوخوا ۴۰۰ کسان وایستل شول.

په لسګونو افغان مېرمنو او نجونو د تاجکستان په پلازمېنه دوشنبه کې د طالبانو پر خلاف لاریون وکړ.  دوی اعتراض درلود چې د طالبانو له راتګ سره د ښځو او بشري حقونو په برخه کې د تېرو ۲۰ کلونو لاسته راوړنې په اوبو لاهو شوې.  دوی چې د افغانستان بیرغ له ځان سره لېږداوه، د پاکستان پر ضد هم شعارونه ورکول.   یوې برخوالې ذکیې رحماني پرون د ازادي راډیو له تاجکۍ څانګې سره په خبرو کې وویل: "دا یوازې طالب نه دی. پاکستان افغانستان اشغال کړی دی. دوی له خپلو جنګي مهماتو سره افغانستان ته ننوتل." په دوشنبه کې د... Читать дальше...

د روسیې ولسمشر ولادمیر پوتین وروسته له هغې ځان قرنطین کړ چې په کرونا ویروس له یوه اخته کس سره 'ټوله ورځ' په تماس کې و.   د دغه کس د کرونا ټېسټ نتیجه وروسته مثبته وختله.   دا پېښه د روسیې ساخت کرونا ضد واکسین سپوتنیک وي (Sputnik V) لپاره هم یوه ازموینه ګڼل کېږي.  ۶۸ کلن پوتین پرون د حکومت له ځینو مشرانو سره په ویډیو کنفرانس کې پرون په خبرو کې وویل: "زه وایم دا یوه طبیعي ازموینه ده- راځئ وګورو چې سپوټنیک واکسین په عمل کې څنګه کار ورکوي؟ د تازه معلوماتو له مخې زما د انټي باډۍ اندازه ډېره لوړه ده. Читать дальше...

د پراګ ښاري محکمې د روسیې وګړي الکساندر فرانچیتي ته تر بل امر پورې په توقیف کې د ساتل کېدو امر وکړ.   دغه کس اوکراین د ګرفتارۍ د یوه نړیوال حکم له مخې د کییف لپاره هم مطلوب دی.   تر هغو چې کییف ته یې د احتمالي سپارل کېدو په اړه پرېکړه کېږي فرانچیتي به په توقیف کې دی.   پرون د محکمې تر حکم وروسته د روسیې دغه وګړی چې تېره یکشنبه د پراګ په نړیوال هوايي ډګر کې نیول شوی و، د پراګ د پانکراڅ توقیف­ځای ته ولېږدول شو.  الکساندر فرانچیتي د روسیې له خاورې سره د اوکراین د کریمیا سیمې په الحاق کې د دخالت د ادعاوو له کبله اوکراین ته مطلوب دی. Читать дальше...

د امریکا د متحدو ایالاتونو د بهرنیو چارو وزیر، انتوني بلېنکن د خپل هېواد د مشرانو جرګې د بهرنیو اړیکو کمېټه کې د سناتورانو له سختو انتقادونو سره مخامخ شو. د مشرانو جرګې د بهرنیو اړیکو د کمېټې مشر باب منندیز چې د ډموکرات ګوند غړی دی وویل، له افغانستانه د امریکايي ځواکونو وتل یوه لویه تېروتنه وه. هغه د ولسمشر جو بایډن له ادارې خپله غوښتنه مطرح کړه: "د بایډن له ادارې غواړم چې پر افغانستان متمرکز پاتې شي. ډېره مهمه ده، څو نړۍ هر وخت چې د طالبانو د سرغړونو شاهده وي، ممکنه اقدام وکړي." د سناتورانو... Читать дальше...

په افغانستان کې د اقتصادي او مالي بحران لمن په پراخېدو ده چې عام افغانان یې هم اغېزمن کړي دي. عبدالبصیر کاکړ، د کندز ولایت اوسېدونکی دی چې وايي، د بانکونو تړل کېدو، د ده په څېر ګڼ افغانان اغېزمن کړي دي: "یوازې زه نه چې ټول خلک په همدغو ستونزو کې راګېر دي. پیسې نه شته. موږ له طالبانو غواړو چې ژر تر ژره بانکونه پرانیزي، پیسې بازار ته راشي چې خلک د خپلو اړتیاوو پوره کولو لپاره پیسې په لاس کې ولري." ستونزه یوازې د عبدالبصیر کاکړ نه ده، بلکې په ټول افغانستان کې د خوړو بیې لوړې شوي، په بانکونو کې کافي... Читать дальше...