Новости за 15.03.2021

‎د افغانستان دفاع وزارت له ګډ محاربوي ښوونیز مرکز څخه ۱،۰۵۷ تنه سرتېري فارغ شول. ‎دغه سرتېري چې ۱۰۲ ښځینه او ۹۵۵ تنه نارینه دي، له ۱۲ اوونیو پوځي بنسټیزو زده‌کړو وروسته، نن په کابل کې فارغ شول. ‎د ملي دفاع وزارت د ستر درستیز د ارکان رئیس حبیب حصاري چې په دغې فراغت غونډه کې ګډون کړی و، د دغو سرتېرو ترسره کړې زده‌کړې یې په اوسنیو شرایطو کې مهمې وبللې. ‎دا په داسې حال کې ده چې دا مهال د پلازمېنې په ګډون یو شمېر ولایتونو کې امنیتي پېښو بېرته زور اخیستی دی او په وروستیو څو امنیتي پېښو کې ګڼو ملکیانو ته مرګ‌ژوبله اوښتې.

په داسې حال کې چې د افغان سولې په اړه مسکو کې جوړېدونکې ناستې ته یوازې درې ورځې پاتې دي، د افغان سولې لپاره د امریکا ځانګړی استازی زلمی خلیلزاد کابل ته رارسېدلی دی. کابل کې د امریکا سفارت هم ازادي راډیو ته د ښاغلي خلیلزاد راتګ تأیید کړ. د افغانستان جمهوري ریاست په یوه خبرپاڼه کې لیکلي چې جمهور رئیس محمد اشرف غني نن مازدیګر په ارګ کې له ښاغلي خلیلزاد سره کتلي او نوموړي د خپلو وروستیو سفرونو او فعالیتونو په اړه جمهور رئیس ته معلومات ورکړي او دواړو د سولې بهیر د راتلونکو اقداماتو په اړه خبرې کړې دي. Читать дальше...

د کابل امنیتي چارواکي د دې ښار په دوهمه ناحیه کې نن په یوه چاودنه کې له ۱۰ زیاتو د ملکي وګړو د ټپي کېدو خبره کوي.  د چارواکو په وینا نن مازدیګر مهال د دوهمې ناحیې اړوند د دهن باغ په سیمه کې پر یوه کاسټر موټر یو مقناطیسي ماین وچاودېد چې له امله‌یې ۱۵ کسان ټپیان شول. ټول ټپیان چې ملکي وګړي ښودل شوي، روغتون ته لېږدول شوي دي.  چا یا کومې ډلې تر اوسه د دې چاودنې مسؤلیت نه‌دی اخیستی.

په داسې حال کې چې په متحده عربي اماراتو کې د افغانستان سفیر جاوېد احمد وایي، په قطر کې د افغان سولې خبرې په ټپه درېدلي او باید بل ځای ته ولېږدول شي، طالبان د سولې په اړه تېر ماخوستن په دوحه کې د یوې درې اړخیزې غونډې د ترسره کېدو خبر ورکوي.  ښاغلي احمد له روېټرز خبري اژانس سره په مرکه کې ویلي چې د دې خبرو کوربه قطري چارواکو هغسې چې لازمه ده، په افغانستان کې د تاوتریخوالي د کمولو لپاره پر طالبانو کافي فشار نه‌دی راوستی.  خو د طالبانو د دوحې دفتر ویاند محمد نعیم ازادي راډیو ته وویل چې تېر ماخوستن... Читать дальше...

د افغان ښځو شبکه وايي، په دوحه کې د سولې په روانو خبرو کې د ښځو ګډون پیکه دی. دغې شبکې د دوشنبې په ورځ «۱۳۹۹ کال د کب ۲۵» له رسنیو سره د یوې نظرپوښتنې د پایلې شریکولو پر مهال وویل په ۱۰۰ کې ۱۰،۷ مېرمنې د افغان حکومت پر لوړو او تصمیم نیوونکو پوسټونو کار کوي. دې شبکې دغه‌شان موندلې چې نږدې ۵۰ سلنه ښځې د قانون د سم پلي کېدو په اړه شک لري او ۴۶ په سلو کې نورې مېرمنې بیا په دې نظر دي چې په وروستي یو کال کې د ناامنیو له امله مالي امکاناتو ته د دوی لاسرسی محدود شوی دی. د افغان ښځو د شبکې مرستیاله... Читать дальше...

لسګونه زره ښځو نن د استرالیا په پلازمېنه کانبرا کې د پارلمان مخې ته او د دغه هېواد په نورو لویو او وړو ښارونو کې لاریون وکړ.  دوی د جنسیتي برابرۍ او دغه‌راز د جنسي تېریو قربانیانو ته د عدالت غوښتنه کوله.  په استرالیا کې د ننني لاریون دغو ګډونوالو مېرمنو د (ځواک او ویر) د نندارې لپاره تر ډېره تورې جامې اغوستې وې. دوی په بنرونو کې لیکل شوي شعارونه له ځان سره لېږدول چې ځیني یې په دې ډول وو، "چوپتیا ماته کړئ، تاوتریخوالی ودروئ او تاسو غوږ نه‌نیسئ". د عدالت لپاره دا لاریون وروسته تر دې کېږي چې... Читать дальше...

په برما کې یوې محکمې په مجازي بڼه له واکه د لیرې شوې مشرې انګ سان سوچي د محاکمې بهیر وروسته له هغې وځنډاوه چې په انټرنټ کې ستونزې پیدا شوې.  د هغې یوه مدافع وکیل کین مانګ زاو روېټرز ته وویل چې د مؤکلې محاکمه‌یې د نهو ورځو لپاره وځنډېډه.  ۷۵ کلنه د سولې د نوبل جایزې ګټونکې انګ سان سوچي د فبرورۍ له لومړۍ نېټې راهیسې چې پوځ کودتا کړې، په کور کې نظربند ده.  پر نوموړې په غیر قانوني توګه هېواد ته د واکي ټاکي مخابرو د واردولو، د کرونا ویروس له امله له لګول شویو بندیزونو څخه د سرغړونې، د مخابراتو له... Читать дальше...

په متحده عربي اماراتو کې د افغانستان سفیر جاوېد احمد وایي، په قطر کې د افغان سولې خبرې په ټپه درېدلي او باید بل ځای ته ولېږدول شي.  ښاغلي احمد له روېټرز خبري اژانس سره په مرکه کې ویلي چې د دې خبرو کوربه، قطر هم په افغانستان کې د تاوتریخوالي د کمولو لپاره پر طالبانو کافي فشار نه‌دی راوستی.  د قطر په پلازمېنه دوحه کې د تېر کال په وروستیو کې د افغانستان د دولت او د طالبانو د مرکچي پلاوو ترمنځ خبرې پیل شوې چې تر اوسه دواړه لوري نه‌دي توانېدلي چې په اجنډا یې سلا وکړي. ښاغلی احمد وایي، د سولې خبرې... Читать дальше...

جاپان له افغانستان سره د ساري ناروغیو په وړاندې د مبارزې د پیاوړي کېدو په برخه کې د یو ملیون او اته لکه امریکایي ډالرو مرسته وکړه.  د هغې خبرپاڼې له مخې چې نن په کابل کې د جاپان سفارت ازادي راډیو ته را استولې ویل شوي چې دغه مرستې به د ناروغیو د تشخیص، څارنې او د کلینیکونو د خدمتونو له پیاوړي کېدو سره مرسته وکړي چې په نتیجه کې به‌یې د مخنیوي وړ مړینې چې له ساري او د را څرګندېدونکو انتاني ناروغیو سره تړاو لري، کمې شي. د خبرپاڼې له مخې جاپان پر روغتیا سربېره له افغانستان سره د رغونې په نورو برخو... Читать дальше...

د امریکا پوځ د مرکزي قوماندانۍ قوماندان وايي، که امریکايي ځواکونه له افغانستانه ووځي، ګډوډۍ به زیاتې او جګړه به شدت ومومي. جنرال فرانک مک‌کنزي لاس انجلس ټايمز سره په یوې تازه مرکه کې ویلي، که امريکايي ځواکونه د ټرمپ او طالبانو ترمنځ د شوې هوکړې پر بنسټ په مې میاشت کې له افغانستان څخه ووځي، طالبان به په ګډوډیو لاس پورې کړي او افغان حکومت به په خپلو سیمو د واک ساتلو لپاره طالبانو سره په یوه سخته جګړه کې ښکېل شي. ښاغلي مک‌کنزي دغه مرکه او خبرې تېره ورځ  جمهور رئیس محمد اشرف غني سره تر لیدنې او... Читать дальше...

په تېرو درېیو میاشتو کې د کندهار د یو شمېر ولسواليو او جنوبي ولايتونو څخه ۱۸،۰۰۰ کورنۍ د جګړې له امله بې‌ځايه شوې دي. دغه کورنۍ چې په سخت حالت کې ژوند کوي د سرپناه په ګډون لومړنیو مرستو ته اړتیا لري. د مهاجرینو ریاست مخته په لسګونه کسان چې ډېری یې مېرمنې دي د مرستې لپاره په تمه هغه کورنۍ دي چې د وروستیو جګړو له امله د کندهار د یو شمېر ولسوالیو او دغه‌راز د ګاونډیو ولایتونو ارزګان او هلمند څخه راکډه شوي دي. د زرمینې په نوم یوه مېرمن وايي چې په ډېر بد حالت کې له خپله کوره راوتلې او اوس په دوه اطاقه کور کې له شپږو نورو کورنیو سره اوسېږي. Читать дальше...

هالند هم له هغو هېوادونو سره یوځای شو چې د کرونا ضد استرازینیکا واکسین تطبیق‌یې ځنډولی دی.  وروسته له هغې چې په یو شمېر هغو کسانو کې چې دغه واکسین‌یې ترلاسه کړی، د وینې د غوټه کېدو راپورونه خپاره شول، ایرلند، ډنمارک، ناروې، بلغاریا او ټایلنډ د دغه واکسین تطبیق وځنډاوه.  هالند پرون وویل چې دغه واکسین‌یې د مارچ تر ۲۹ پورې ځنډولی دی. له دې مخکې د ایرلنډ روغتیايي چارواکو پرون اعلان وکړ چې د استرازینیکا واکسین به د لنډې مودې لپاره وځنډول شي.     دا وروسته له هغې چې د ناروې د درملو د تنظیم ادارې... Читать дальше...

ټاکل شوې له واکه د میانمار یا پخوانۍ برما پرځول شوې مشره انګ سان سوچي نن یوې محکمه کې راڅرګنده شي.  دا محکمه یوه ورځ وروسته تر دې جوړېږي چې له تېرې څه باندې یوې میاشتې راهیسې پرون د کودتا ضد مظاهره‌چیانو لپاره تر ټولو خونړۍ ورځ وه.  پرون د مارچ په ۱۴مه لږ تر لږه ۳۸ هغه اعتراض کوونکي د برما د امنیتي ځواکونو له‌خوا ووژل شول چې د کودتا پر ضد لارو سړکونو ته راوتلي وو او د انګ سان سوچي د خوشې کېدو غوښتنه‌یې کوله.  امنیتي ځواکونو دغلته پر ډیموکراسي پلوه مظاهره کوونکو ډزې کړي چې د سیاسي بندیانو د... Читать дальше...

د کرنې او مالدارۍ وزارت وایي سږکال په افغانستان کې نږدې ۲،۱۰۰ مټریک ټنه شات تولید شوي دي. د کرنې او مالدارۍ وزارت ویاند اکبر رستمي نن ازادي راډیو ته وویل چې د رسمي شمېرو له مخې، له څو کلونو راهیسې په تخار، بدخشان، بلخ، بامیان، هرات، ننګرهار او ځینو نورو ولایتونو کې د شاتو تولید له ۳۰ تر ۷۰ سلنې پورې لوړ شوی. په وروستیو کلونو کې په یو شمېر نورو هېوادونو لکه عربي متحده اماراتو، او هند کې جوړو شویو نندارتونونو کې په لومړي ځل د افغانستان شات نندارې ته وړاندې شوي چې تود هرکلی یې شوی. د افغانستان... Читать дальше...

د ننګرهار چارواکي ادعا کوي چې د لعلپورې ولسوالۍ لپاره د اسلامي دولت یا داعش ډلې له‌خوا ټاکل شوی مسؤل له افغان ځواکونو سره په نښته کې وژل شوی.  په هغه خبرپاڼه کې چې نن سهار د والي له دفتر څخه خپره شوې راغلي چې تېره شپه په مومندرې ولسوالۍ کې د ملي امنیت د ځانګړو ځواکونو په عملیاتو کې د محمود جان په نوم د داعش ډلې قوماندان چې د لعلپورې د ولسوال په توګه ټاکل شوی و د دولتي ځواکونو پر وړاندې د مقاومت په پای کې ووژل شو. په خبرپاڼه کې راغلي چې د دې عملیاتو پر مهال د داعش ډلې یو غړی او درې تنه نور مشکوک کسان هم له وسلو سره نیول شوي دي.

هېواد هېواد دولتي ورځپاڼې د خپلې نننۍ ګڼې په سرلیکنه کې، د سولې په تړاو د مسکو او انقرې په غونډو کې د افغان حکومت د ګډون په تړاو لیکلي دي. په سرلیکنه کې راغلي، ټاکل شوې چې د حوت مياشتې په ۲۸مه په روسيه کې د افغان سولې په هکله يو نړيوال کنفرانس جوړ شي او همدارنګه په ترکيه کې هم د امريکا په غوښتنه او د ملګرو ملتونو په استازولۍ بله غونډه جوړېدونکې ده چې دې غونډې ته پراخ تياری نيول شوی دی او افغان حکومت هم په دې غونډه کې ګډون کوي څو د خپل صلاحيت په محدوده کې د سولې مسئله مطرحه کړي. خو لیکوال ټینګار... Читать дальше...

د یمن د هغه حکومت چې نړیواله ټولنه‌یې په رسمیت پېژني چارواکي وايي، د دوی ځواکونه توانېدلي په تېرو څو ورځو کې له حوثي یاغیانو زیاتې سیمې بېرته ونیسي، خو د حوثي یاغیانو چارواکو دا خبرونه رد کړي دي. اسوشیټډ پرس خبري اژانس د یمن د حکومت د ځینو چارواکو په حواله راپور ورکړی چې ویلي یې دي: "دولتي ځواکونو د دې ميلادي میاشتو په لومړیو کې په غربي ولایت حجه کې د حوثي یاغیانو پر سنګرونو حملې پیل کړې او په ابس سیمه کې یې تر ۱۰ زیات کلي ونیول." دغه پوځي عملیات د حدیده اصلي بندر پر لوري د حرکت یوه برخه ده چې... Читать дальше...

هلمند ولایت کې یوه مدني بنسټ د جګړې له ښکېلو لورو د «افغان وژنې» د روانې لړۍ د بندېدو غوښتنه وکړه. په لښکرګاه کې د پیوند مدني ټولنې مشر برکت‌الله سرشار ازادي راډیو ته وویل، دوی پرون د خراب امنیتي وضعیت په اړه یوه غونډه هم رابللې وه: "پر دواړو اړخونو غږ کوو چې نور له افغان وژنې لاس واخلئ. یوه ډله هم باید د جګړې د دوام لپاره پلمه ونه‌لټوي، هغه که افغان دولت دی یا هم وسله‌وال طالبان. موږ د ملت په حیث پر دواړو اړخونو غږ کوو چې تاسو د مذاکرو لپاره ډلې ټاکلي، د مذاکرو له لارې حل لاره پیدا کړئ." د هلمند... Читать дальше...

د افغانستان د اوبو تنظیم ملي اداره وايي په زابل کې د «توري» په نوم د بند د جوړونې چارې په چټکۍ روانې دي. دغه بند چې د زابل مرکز کلات ښار په څلور کیلومترۍ کې پروت دی، د جوړولو چارې یې دوه میاشتې مخکې پیل شوې دي. د اوبو د تنظیم ملي ادارې ویاند خپلواک نظام ازادي راډیو ته وویل: "دغه بند د سېلابونو د کنټرول، د کرنیزو ځمکو خړوبولو، خلکو ته د کار پیدا کولو او تر ځمکې لاندې د اوبو د سرچینو د پیاوړتیا په موخه جوړېږي. پر دغه بند ۹۲ ملیونه افغانۍ لګښت راځي چې ۸۷۰ هکټاره کرنیزه ځمکه خړوبوي او ۱.۸ ملیونه... Читать дальше...

د افغانستان کرکټ بورډ وايي د کرکټ ملي لوبډله د زېمبابوې په وړاندې درېیو ۲۰ اووره مسابقو ته په چمتووالي بوخته ده. د دواړو هېوادونو ترمنځ تر دوو ټېسټ لوبو وروسته به دغه لوبډلې، لومړۍ ۲۰ اووره مسابقه راروانه چهارشنبه وکړي. د کرکټ بورډ ویاند فرید هوتک ازادي راډیو ته وویل: "له دې وروسته به د افغانستان او زېمبابوې د کرکټ ملي لوبډلو ترمنځ د افغانستان په کوربه‌توب درې نړیوالې ۲۰ اووره مسابقې وشي چې دا مسابقې به د متحده عرب اماراتو په شېخ زاید کرکټ لوبغالي کې وشي." افغانستان له زېمبابوې دوهمه ټېسټ لوبه... Читать дальше...

په میانمار یا پخوانۍ برما کې پرون پر مظاهره‌چیانو د امنیتي ځواکونو د فشارونو په نتیجه کې لږ تر لږه ۱۴ کسان ووژل شول. په دغه هېواد کې دغه پراخې  مظاهرې تېره میاشت تر پوځي کودتا وروسته پیل شوې دي. د رسنیو د راپورونو له مخې، دغه ۱۴ مظاهره‌چیان د یانګون ښار په یوه غریب­ مېشته سیمه کې وژل شوي او تر دې مخکې ۳ نور کسان د میانمار په نورو برخو کې وژل شوي وو. پرونۍ ورځ، د فبرورۍ میاشتې له لومړۍ نېټې چې پوځي کودتا شوې او مظاهرې روانې دي، په دغه هېواد کې یوه له خونړیو ورځو ګڼل کېږي. دولتي ټلوېزیون وايي چې د اخ‌وډب پر مهال یو پولیس هم وژل شوی دی.

د نړۍ د کاتولیک عیسویانو مشر پاپ فرانسېس د سوریې کورنۍ جګړه د اوسني عصر تر ټولو بد بشري بحران وباله. پاپ فرانسېس پرون په واتیکان کې د اوونیزې دعا پر مهال وویل، د دې کورنۍ جګړې د ۱۰ کلونو پوره کېدل باید ټول وهڅوي چې د یوه ځورېدلي ملت لپاره یوه هیله ورکړي. پاپ فرانسېس زیاته کړه: "راځئ ټول په ګډه خدای ته لاس په دعا شو چې په شهیده سوریه کې دا لوی کړاو هېر نه‌شي او زموږ پیوستون هیلې راژوندۍ کړي." د ۲۰۱۱م کال د مارچ په نیمايي کې د سوریې په ګډون په ځینو عرب هېوادونو کې ډیموکراسۍ پلوه مظاهرې پیل او د ځینو نظامونو د سقوط سبب شوې. Читать дальше...

د ایرلنډ روغتیايي چارواکو پرون یکشنبه سپارښتنه وکړه چې د استرازینیکا واکسین لګول دې د لنډې مودې لپاره وځنډول شي. دا اقدام وروسته تر دې وشو چې د کرونا ضد دغه واکسین په اړه راپورونه خپاره شول چې په ناروې کې تر لګولو وروسته په ځینو کسانو کې د وینې د غوټه کېدو سبب شوی دی. د ایرلنډ د روغتیايي ادارې مرستیال ډاکټر رونان ګلېن پرون وویل، دا سپارښتنه وروسته له هغې وشوه چې د ناروې د درملو د تنظیم ادارې راپور ورکړ چې استرازینیکا واکسین په ناروې کې تر لګولو وروسته په بالغو کسانو کې د وینې د غوټه کېدو سبب شوی دی. Читать дальше...

د بشر حقونو څار نړیوال سازمان یوه چارواکې وايي، وسله‌وال طالبان لا هم په خپلو زندانونو او توقیف‌ځایونو کې بندیان شکنجه کوي. په هیومن رایټس واچ سازمان کې د اسیا برخې مرستیال مشرې پاترېشیا ګاسمن (Patricia Gossman) ازادي راډیو ته وویل، طالبان لا هم ګڼ پټ زندانونه لري او خپل بندیان په بېلابېلو بڼو شکنجه کوي. مېرمن ګاسمن له ازادي راډیو سره په خبرو کې وویل، دغه ډول پټ زندانونه له اوږدې مودې راهیسې د افغانستان د روانې کشالې یوه برخه ده. دا زیاتوي: "موږ د دغو زندانونو په اړه چې طالبان‌یې چلوي توضیحات... Читать дальше...

هېل له واشنګټن خپرېدونکې هېل ورځپاڼې د افغانستان پر روان وضعیت بحث کړی. په دې ورځپاڼه کې د خپرې شوې یوې لیکنې لیکوال وايي، جو بایډن د امریکا څلورم ولسمشر دی چې د افغانستان له کړکېچ سره مخ دی. هغه پوښتنه کړې چې امریکا باید په افغانستان کې له خپلې اوږدې جګړې پښه وباسي؟ لیکوال استدلال کوي چې که امریکا افغانستان پرېږدي، په دې هېواد کې به ۲۰ کلنې بریاوې له خطر سره مخ شي. په لیکنه کې وړاندې د ځینو دې بریاوو لکه د ښځو د حقونو یادونه شوې ده. لکه ویل شوي چې اوس درې نیم ملیونه افغان نجونې ښوونځیو... Читать дальше...