Новости за 15.04.2021

د ملګرو ملتونو له نشه يي موادو سره د مبارزې ۶۴مه غونډه جوړه شوه. دا غونډه د اپريل د مياشتې پر ۱۲مه نېټه پيل او پر ۱۶مه نېټه پای ته ورسېده. د ملګرو ملتونو له نشه يي موادو او جرمونو سره د مبارزې ادارې رئيسې دې غونډه کې د نړۍ د بېلابېلو هېوادونو له خوا د يوه مشترک مېکانېزم پر جوړېدو ټينګار وکړ، د دې مېکانېزم هدف يې دا وباله چې په دې ډول د بېلابېلو نوېو نشه يي توکو د دودېدو او کارېدو مخه نيول کېدای شي. د دې ادارې مشرې مېرمن ګاډا دې غونډه کې وويل، د کرونا له امله راپيدا شوې بې وزلي او بې کاري د دې... Читать дальше...

د امريکا جمهورريس جو بايډن د سپینې ماڼۍ د روزوويلټ-ټريټي خونې څخه ، له افغانستان څخه د خپل هېواد د ټولو سرتېرو وتل اعلان کړل.  نژدې شل کاله مخکې له همدې خونې د هغه وخت جمهورريس، جورج ډبليو بوش د ترهګرۍ پرضد د جګړې پيل اعلان کړی و چې پر بنسټ يې پر افغانستان بريد پيل شو. بايډن ويلي، د ۲۰۲۱ م کال د سپتمبر يولسمې نېټې پورې به ټول امريکايي سرتيري له افغانستان څخه ووځي اود امريکا دا تر ټولو اوږد جنګ به پای ته ورسيږي. خو آيا د بهرنيو ځواکونو له وتلو سره به ريښتيا هم افغانستان کې جګړه پای ته ورسېږي؟ په دې راپور کې همدې موضوع ته کتنه شوې.

افغان لیکوال، شنونکی او ملي سوداګر فدامحمد نظري نامعلومو وسله والو پرون چهارشنبه (د وري ۲۵مه) په خپل کور کې وواژه.  د کابل د امنیه قوماندانۍ ویاند فردوس فرامرز ویلي چې وسله وال کسان تېره شپه دولس بجې د کابل په دهبوري سیمه کې د نظري کور ته ننوتلي او نوموړی یې وژلی دی. د دې وژنې مسوولیت تراوسه چا نه دی منلی، خو پولیس وايي چې په دې اړه یې تحقیقات پیل کړي دي.  نظري چې د فدامحمد خواریکښ په نوم هم پېژندل کېده څو کتابونه لیکلي او د شعرونه یوه چاپي ټولګه هم ترې پاتې ده.

د افغانستان کرکټ د ملي لوبډلې پخوانی لوبغاړي کريم خان صادق تور پورې کړی چې د افغان کرکټ بورډ د غوراوي کمېټه په لوبډله کې د ځای کولو په  بدل کې له لوبغاړو  ډالر  او موټر غواړي. ښاغلي صادق پر خپله فېسبوک پاڼه د بابر اعظم او ويراټ کوهلي عکسونو خپرولو سره لیکلي، د افغانستان کرکټ به هم داسې توپ وهونکي درلودلای،  خو د غوراوي  کمېټه يې  د مخکې  تګ مخه نيسي. نوموړی زیاتوي، لس کاله دمخه موږ هم داسې بېټسمېنان تیارولی شوای، خو هغه  څه چې زه یې  شاهد یم د غواروي کمېټې غړو له لوبغاړو د دوی د ټاکلو  بدل کې موټر او  ډالر غوښتل او دا چاره لا هم روانه ده. Читать дальше...

د امریکا د بهرنیو چارو وزیر انتوني بلېنکن نن په یوه نا اعلان کړي سفر کابل ته راغی. ده په جلا غونډو کې له ولسمشر محمد اشرف غني او ملي مصالې د عالي شورا له رییس عبدالله عبدالله سره د سولې د بهیر او له افغانستانه د امریکايي ځواکونو د وتلو په اړه خبرې وکړې. یوه ورځ مخکې تر دې سفر، د امریکا جمهور رییس جو بایډن اعلان وکړ چې ټول امریکايي ځواکونه به د روان کال د سپتمبر تر یوولسمې له افغانستانه وباسي.

په ازبېکستان کې د پهلوانۍ په نړیوالو سیالیو کې د ګډون په هدف ۱۵ افغان لوبغاړي غوره شول. د افغانستان د المپیک د ملي کمېټې غړي مجیب قاري زاده ازادي راډيو ته وویل چې دغه پنځلس افغان لوبغاړي د ۱۵ کلبونو د اتیا لوبغاړو له منځه غوره شوي دي. دی وايي، د غوراوي دغه سیالۍ د میدان وردک د مرکز په ورزشي جمنازیوم کې ترسره شوې. دی وايي،د تخنیکي ستونزو له امله لا هم په ازبېکستان کې د یادو سیالیو د جوړېدو نېټه نه ده روښانه شوې.

ټاکل شوې چې د هندوستان 'ای.پي.اېل' سیالیو په اوومه لوبه کې چې نن پنجشنبه (د وري ۲۶مه) ماښام پیلیږي ډیلي او راجستان لوبډلې سره مخامخ شي. دا لوبه نن د افغانستان پر وخت شپږ نیمو بجو پیلېږي. په روانو سیالیو کې راجستان خپله لومړۍ لوبه بایللې، خو ډیلي لوبډلې بیا ګټلې ده. د دی سیالیو د تېرې شپې په لوبه کې بنګلور رایل چلېنجرز لوبډلې د سن رایزرس حیدراباد لوبډلې ته د شپږو منډو په توپیر ماتې ورکړه. دا په دې سیالیو کې د سنرایزرس لوبډلې دوهمه پرله پسې ماتې ده. که څه هم افغان کرکټر راشد خان د خپلې لوبډلې... Читать дальше...

د افغانستان د فواید عامې وزارت په راتلونکو درېیو میاشتو کې پر یو شمېر لویو رغنیزو پروژو د کار د پای ته رسېدو خبر ورکوي.  د دې وزارت مرستیال ویاند اشرف حق شناس ازادي راډیو ته وویل، چې د کابل د حلقوي سړک او د کابل- لوګر، شبرغان- سرپل او د شورابک- سپین بولدک د لویو لارو په ګډون دولس پروژې په دې پلان کې شاملې دي چې لګښت یې ۲۱،۷ میلیارد افغانیو ته رسېږي.  ښاغلی حق شناس وايي، په دې پروژو کې د ځینو چارې بشپړې شوي او د ځینو نورو تر کار لاندې دي چې هغه به هم په درېیو میاشتو کې بشپړې شي.

له میاشتو انتظار وروسته بالاخره امریکا او ناټو له افغانستانه د خپلو پوځونو د وتل پرمهالوېش د تأیید مهر ولګاوه.  ‎د امریکا او طالبانو ترمنځ د دوحې د سولې تړون له مخې بهرني ځواکونو باید د روان میلادي کال د مې میاشتې تر لومړۍ نېټې وتلي وای، خو د جو بایډن په مشرۍ د امریکا نوي حکومت له میاشتو انتظار وروسته پرون چهارشنبه (د وري ۲۵مه) اعلان وکړ چې د مې میاشتې له لومړۍ نېټې به له افغانستانه د دوی د ځواکونو وتل پیل شي او د روان کال تر سپټمبر ۱۱مې به بشپړ شي.  ‎ناټو هم د امریکا د دغې پرېکړې له هرکلي... Читать дальше...

طالبانو د امریکا او ناټو د هغې پرېکړې په اړه غبرګون وښود چې د روان کال د مې له لومړۍ نېټې د سېپټمبر تر ۱۱مې به خپل ټول ځواکونه بې له کوم قید و شرطه له افغانستان وباسي.  دې ډلې په یوه خپره کړې خبرپاڼه کې که څه هم د بهرنیو عسکرو د وتل یو ښه ګام بللی، خو زیاتوي؛ امریکا په دې پرېکړې سره د دوحې تړون مات کړی دی.  د طالبانو په خبرپاڼه کې زیاته شوې، دوی تر اوسه دا هوکړه عملي کړې، خو د امریکا نوې پرېکړه به د دوی وسله‌والو ته د هر ډول اقدام لار پرانېزي.   دا ډله پر نړیوالې ټولنې او ملګرو ملتونو غږ کوي... Читать дальше...

امریکايي سناتور لینډسي ګراهام له افغانستانه د امریکايي ځواکونو د ایستلو برخه کې د ولسمشر جو بایډن پرېکړه ناسمه بللې ده.  جمهوريپال ګراهام چې په تېرو شلو کلونو کې د افغانستان په مسایلو کې پرون چهارشنبه (د وري ۲۵مه) په یوه خبري غونډه کې وویل، له افغانستانه د امریکايي ځواکونو ایستل د هغې بیمې فسخ کول دي چې د ۲۰۰۱ میلادي کال د سېپټمبر په ۱۱ مه نېټه پر متحدو ایالاتونو د بلې تروریستي حملې مخه یې نیوله.  ښاغلي ګراهام زیاته کړه چې پر طالبانو باور نه شي کېدای: "طالبان له القاعده او داعش سره توپیر لري. Читать дальше...

په پام کې ده چې د ایران د اټمي موافقې د احیا کولو په اړه خبرې نن پنجشنبه(د وري ۲۶مه) بیا د اتریش په پلازمېنه ویانا کې پیل شي.  د ایران او د ۲۰۱۵ میلادي کال د اټمي موافقې د نور لاسلیک کوونکو هېوادونو بریتانیا، فرانسې، جرمني، چین او روسیې استازو تېره اوونۍ هم غونډه وکړه. د دې غونډې ګډونوالو دا خبرې رغنده بللې وې.  نننۍ خبرې داسې مهال پیلېږي چې د ایران د اټمي پروګرام په اړوند نوې ستونزې رابرسېره شوې دي ایران وړمه ورځ اعلان وکړ چې د نظنز په اټمي تأسیساتو کې د برېښنا د پرچاوۍ په غبرګون کې د یورانیمو د غني کولو بهیر چټکوي. Читать дальше...

د خوست اوسېدونکي وايي، د دې لپاره چې په دې ولایت کې د سیلګرۍ فرهنګ پرمختیا وکړي، نو د دې ولایت د تاریخي سیمو ترڅنګ دې تفریحي ځایونه جوړ شي. یادې غوښتنې یو شمېر هغو کسانو ازادي راډیو سره شریکې کړې چې د شاه اسماعیل د رغول شوي لرغونې ابدې کتنې ته ورغلي وو. دوی د حکومت دا قدام وستایه چې د دې ولایت دا دوه نیم سوه کلنه تاریخي ابده يې په اساسي توګه ورغوله، خو ويې ویل، د تاریخي ابدې تر څنګ د سیاحینو لپاره د ناستې هېڅ ځای نه دی جوړ شوی: "نوم مې سپین غر دی، د لکڼو سیمې اوسیدونکی یم، دغه منطقه تاریخي... Читать дальше...

له افغانستانه د امریکايي ځواکونو د ایستلو په اړه د امریکا د متحده ایالاتو د ولسمشر جوبایډن له اعلان وروسته کابل ته د دې هېواد د بهرنیو چارو د وزیر انتوني بلېنکن ناڅاپ سفر د پنجشنبې (د وري ۲۶مه) په ورځ ترسره شو.  نوموړي له افغان ولسمشر محمد اشرف غني او د ملي مصالحې د عالي شورا د رئیس عبدالله عبدالله سره تر لیدنې وروسته د امریکا په سفارت کې په یوه خبري غونډه کې وویل، که طالبان په امریکايي ځواکونو د حملې هڅه وکړي سخت ځواب به ورکړل شي.  دی وايي، د افغانستان جګړه پوځي حل لاره نه لري او  ټینګار یې وکړ چې طالبان باید سیاسي حل لاره رد نه کړي. Читать дальше...

هغه ښوونځی چې زده کوونکي يې له زړو دیوالونو وېره لري.   د استاد فیض الله ښوونځی ۳۰ کاله وړاندې د کونړ ولایت په څوکۍ ولسوالۍ کې جوړ شوی و. دا ودانۍ اوس نیمه ویجاړه ده او زده کوونکي د دیوالونو د راپرېوتو له ویرې د ښوونځي په انګړ کې تر شنه اسمان لاندې زده کړې کوي. دا ښوونځی په افغانستان کې د سلګونو نورو ښوونځیو بېلګه ده چې ودانۍ نه لري او زده کوونکي يې په ازاده فضا کې زده کړې کوي. نور په دې راپور کې وګورئ او خپلو ملګرو سره یې هم شریک کړئ:

له افغانستان نه د امریکایي ځواکونو د وتلو په اړه د ولسي افغانانو بېلابېل لیدلوري! ‎وروسته له هغه چې د امریکا جمهور رئیس جو بایډن له افغانستان نه د امریکایي ځواکونو د وتلو نېټه اعلان کړه، یو شمېر کابل ښاریان د دغې پرېکړې په اړه بېلابېل نظرونه لري. ‎جو بایډن پرېکړه کړې چې د روان میلادي کال د مې له لومړۍ نېټې به د خپلو ځواکونو ایستل پیل او د سپټمبر په ۱۱مه به په بشپړ ‌‌‌‌‌‌ډول امریکایي ځواکونه له افغانستان نه وباسي. ‎یو شمېر افغانان وایي د بهرنیو ځواکونو په وتلو سره به هېواد ته سوله راشي، خو ځیني... Читать дальше...

د ازادي راډیو د «کورکلي» اوونیزه خپرونه کې په دې موضوع بحث شوی چې ولې نوې کوژده شوی نجونې د هلک له کورنۍ څخه د نور دودونو ترڅنګ روژه ماتی هم غواړي؟ دغه کار د کورنيو په اقتصاد څومره بد اغېز پرېباسي؟ او څنګه کولای شو چې په کورنیو کې د دغه بې‌ځایه مصارفو مخنیوی وکړو؟ نن همدا موضوع راسپړو چې په راپور که به‌یې په عواملو، ستونزو او حل‌لارو بحث وشي او په پای کې به د داسې کورنۍ سره مرکه واورئ چې دې بې‌ځایه مصارفو ته‌یې نه ویلي دي. دا خپرونه د ازادي راډیو خبریالې مریم توخي جوړه کړې چې د لاندې لېنک په کېکاږلو سره‌یې اورېدلی شئ... Читать дальше...

د امریکا ولسمشر جو بایډن او د جرمني صدراعظمې انګلا مېرکل موافقه کړې چې د اوکراین د سرحد په اوږدو کې د روسیې د پوځي ځواکونو کمول به په سیمه کې د کړکېچ له کمېدو سره مرسته وکړي.  د جرمني د حکومت ویاند ستیفن زایبرت پرون د مېرکل او بایډن له ټیلیفوني خبرو وروسته وویل، دواړو مشرانو تأیید کړه چې د وضعیت د عادي کولو لپاره په‌کار ده له روسیې غوښتنه وشي چې د خپلو اضافي ځواکونو شمېر کم کړي.  پرون د اپرېل په ۱۴مه د امریکا دفاع وزیر روسیې ته خبرداری ورکړ چې په سیمه کې له پارونو لاس واخلي. لوېد استین د امریکا... Читать дальше...

په پکتیا کې له نږدې یوې لسیزې وروسته لا هم د صنعتي پارک د جوړېدو او وېش چارې په ټپه ولاړې دي. د پکتیا سوداګر او پانګه وال وایي، له څو ځلي ژمنو سره- سره مرکزي او ځایي ادارې لا هم د صنعتي ښار ګوټي په جوړېدو او دوی ته د ځمکې په ورکړې نه دي بریالي شوي. صدیق خان اووه کاله وړاندې په پکتیا کې د رخت جوړولو فابریکه جوړه کړه وایي، د صنعتي پارک د نه جوړېدو او په ښار کې د افغاني توکو لپاره د مارکېټ د نشتوالي له امله په ډېرو ستونزو اوسنی کار پرمخ بیایي. ښاغلی خان وايي: "د صنعتي پارک وعده یې کړې، خو تر اوسه... Читать дальше...

د امریکا متحده ایالات غواړي چې له نن څخه پر یو شمېر روسي چارواکو او ادارو بندیزونه اعلان کړي.  روېټرز خبري اژانس او بلومبرګ د نامعلومو سرچینو په قول ویلي چې پر شاوخوا ۳۰ روسي ادارو به په دې خاطر بندیزونه ولګول شي چې تېر کال‌یې د امریکا حکومت یا شرکتونو د کمپیوټرونو په شبکې کې مداخله کړې یا هک کړي او د امریکا په انتخاباتو کې یې لاسوهنه کړې ده. په دې بندیزونو کې د روسيې د استخباراتي چارواکو په ګډون شاوخوا ۳۰ ادارې هم شاملې دي. د بندیزونو پر اساس به شاوخوا ۱۰ تنه روسي مأمورین او ډیپلوماتان د امریکا له خاورې وایستل شي. Читать дальше...

ناټو اعلان کړی چې له افغانستانه د غوڅ ملاتړ مأموریت د ځواکونو ایستل به د مې په لومړۍ نېټه پیل او د سپټمبر په ۱۱مه نېټه بشپړ کړي.  دا اعلان په هغه اعلامیه کې شوی چې ناټو تېره شپه خپره کړه.  پرون له دې مخکې د امریکا ولسمشر جو بایډن اعلان وکړ چې له افغانستانه د امریکایي ځواکونو د وتلو بهیر به د سږني کال د مې په لومړۍ نېټه پیل او د سپټمبر په ۱۱مه نېټه بشپړ شي.  ناټو هم په خپله اعلامیه کې طالبانو ته د بایډن خبرداری تکرار کړی او ویلي یې دي چې که طالبان د دې ټلوالې پر سرتېرو د وتلو پر مهال برید وکړي، نو ځواب به‌یې د ځواک په کارولو ورکړي. Читать дальше...

د افغانستات کرنې او مالدارۍ وزارت وایي، په ۱۳۹۹ کال کې د هېواد په کچه ۷۴ زره مټریک ټنه مالوچ تولید شوي دي. په ۱۳۹۸ لمریز کال بیا دا کچه ۷۳ زره مټریک ټنو ته رسېده.  د کرنې او مالدارۍ وزارت ویاند اکبر رستمي ازادي راډیو ته وویل، سږ کال په بلخ ولایت کې څه باندې ۲۸ زره ټنه مالوچ تولید شول چې تر نورو ولایتونو يې کچه لوړه وه.  د هغه په خبره هلمند، کندز، نیمروز، تخار، جوزجان او بغلان نور هغه ولایتونه دي چې د مالوچو د تولید له اړخه مهم بلل کېږي.  مالوچ د صنعتي نباتاتو له ډلې دی چې په سیمه‌ییزه او نړیواله کچه ښه بازار لري.

د سې شنبې او چهارشنبې په منځنۍ شپه وسله‌والو طالبانو د غزني ولایت د قره‌باغ ولسوالۍ پر مرکز برید وکړ چې د تېرې شپې تر ناوخته‌یې دوام درلود. د یادې ولسوالۍ سرپرست امنیه قوماندان وايي، دغه جګړه د شپې ۱۰:۴۵ دقیقې پیل شوه. رمضان ځیرک تېره شپه ناوخته ازادي راډیو ته وویل، وسله‌وال طالبان اوس هم د ښار ځینو برخو کې شتون لري او پر امنیتي ځواکونو د لیزري وسلو بریدونه کوي. رمضان ځیرک زیاتوي، که مرکزي دولت له دوی سره د هوايي ځواک مرسته ونه‌کړي، جګړه به ستونزمنه او دغه ولسوالۍ به سقوط شي. رمضان ځیرک وايي... Читать дальше...

په پام کې ده چې د امریکا متحده ایالات نن پر یو شمېر روسي چارواکو او ادارو بندیزونه ولګوي. روېټرز او بلومبورګ د ځینو سرچینو له قوله چې هویت‌یې نه‌دی په ډاګه شوی، ویلي، دغه بندیزونه به پر شاخوا ۳۰ هغو ادارو ولګول شي چې تېر کال د امریکا په انتخاباتو کې د لاسوهنې یا د امریکا د حکومت او لویو شرکتونو د کمپیوټرونو په هک کولو تورنې شوي. په دغو بندیزونو کې به دغه‌راز د استخباراتي چارواکو په ګډون شاوخوا ۱۰ تنه هم په نښه شي.  د راپورونو له مخې تمه ده چې په دغه اقدام کې به ۱۰ روسي چارواکي او ډیپلوماتان هم له دې هېواده وایستل شي. Читать дальше...

د امریکا هغه روغتیایي مشورتي ډله چې د 'کووېډ-۱۹' په وړاندې یو شمېر کسانو ته د جانسن انډ جانسن د ورکړل شوي واکسین په اړه چې ایا هغه د وینې د غوټه کېدو سبب شوی که نه، څېړنه کوي، وایي مخکې له دې چې په دې اړه پرېکړه وکړي، نورې څیړنې ته اړتیا لري.  د دغې ډلې دا پرېکړه چې پرون چهارشنبه‌یې کړې، دا معنی لري چې په متحده ایالاتو کې به د جانسن انډ جانسن د واکسین بهیر ځنډول کېږي.  د امریکا دغې روغتیایي مشورتي ډلې دغه پرېکړه په یوه بېړنۍ غونډه کې یوه ورځ وروسته له هغې وکړه چې د امریکا د درملو د تنظیم ادارې... Читать дальше...