Новости за 15.03.2023

د بشري حقونو د څار سازمان پر متحده اماراتو تور لګولی، چې شاوخوا ۲۷۰۰افغان کډوال یې د ۱۵ میاشتو راهیسې په غیر قانوني توګه توقیف کړي دي. دیان فایز او کورنۍ یې د ۲۰۲۱ کال له اکټوبر مياشتې راهیسې د متحده عربي امارتو د ابوظبي په کمپ ژوند کوي. دی وایي، په دغه موده کې دوی د خوړو او تعلیم ته د نه لاس‌رسي په ګډون بېلابېلې ستونزې تجربه کړي دي. نوموړی اوکورنۍ یې چې خپل د مقصد هېواد ته د رسېدو په تمه دي، ازادي راډيو ته وویل: "دلته د عربو یو استازی لرو، په اوونۍ کې یو ځلې راځي، دننه چې څوک کومه ستونزه لري،... Читать дальше...

لاهور ایالتي محکمې د اسلام اباد او پنجاب پولیسو او رېنجرز ځواک ته امر کړی، چې د مارچ د ۱۶مې تر سهار ۱۰ بجو پورې دې په لاهور کې د تحریک انصاف د مشر او پخواني وزیراعظم عمران خان د نیولو عملیات ودروي. دا په داسې حال کې ده چې د مارچ پر ۱۵مه پر دویمه ورځ هم د اسلام اباد او پنجاب پولیس او رېنجرز ځواک سرتېري په لاهور کې د خان د نیولو لپاره د هغه د کور شاوخوا ولاړ ول. د پنجاب لنډ مهالي حکومت ویلي، د پاکستان سوپر لیګ (پي اېس اېل) کرکټ سیالۍ له کبله یې په زمان پارک کې د عمران خان کور بهر ځای پر ځای شوي... Читать дальше...

په داسې حال کې چې د خبریالانو یو شمېر ملاتړي بنسټونه له طالبانو د خبریالانو په وړاندې د تاوتریخوالي د مخنیوي غوښتنه کوي، یو شمېر افغان خبریالان بیا خپله طالبان دوی سره په بد چلند تورنوي. د افغانستان په شمال بلخ ولایت کې د پژواک خبري اژانس سيمه‌يیز خبریال سیرت نوري د هغو خبریالانو له ډلې دی، چې د روانې اوونۍ د شنبې په ورځ، په تبیان فرهنګي مرکز کې چاودنه کې ټپي شوی. نوموړي له ازادي راډیو سره په خبرو کې د روغتون مسولین او طالب چارواکي له ده سره پر بد چلند تورن کړل. ښاغلی نوري وايي: "زما وضیعت... Читать дальше...

د افغانستان لپاره د ملګروملتونو د کرنې او خوړو سازمان، FAO په دې هېواد کې له بزګرو سره د غنمو د بېړنۍ مرستې په ترڅ کې په کونړ ولایت کې دوه زره بزګرو ته د روزنې خبر ورکوي. د کرنې او خوړو سازمان نن په یوه ټویټ کې ویلي چې، دغو بزګرو ته د غنمو د کرلو د غوره لارو په اړه روزنه ورکړل شوه او هم ورسره د غنمو د تخمونو او سرې مرسته وشوه. د افغانستان لپاره د ملګروملتونو د کرنې او خوړو سازمان ویلي، که بزګر د غنمو په کرلو کې له عصري ډولونو لکه په یوه لیکه د کر له ميتود څخه کار واخلي، په حاصلاتو کې به یې له ۱۵ نه تر۳۰ سلنه زیاتوالی راشي.

نړیوال بانک په خپل تازه راپور کې ویلي، چې افغانستان لا هم په نړۍ کې د خوراکي توکو له کمښت سره مخ دی او په ۴ میلیونو کسانو کې ۳.۲ میلیونه ماشومان چې عمر یې له پنځو کلونو کم دي، په خوار ځواکۍ اخته دي. حمید الله چې د خوست ولایت اوسېدونکی دی او په خپل کورنۍ کې د شلو کسانو د سرپرستۍ مسولیت لري وایي، بې‌روزګاره دی او د کافي خوړو د نه درلودو له امله یې ماشومان په خوارځواکۍ اخته شوي دي. نوموړی وايي: "کارو بار نه‌شته، هر څومره چې کار پسې ګرځو کار نه‌شته، د بې‌کارۍ له وجې مو ماشومان پر خوار ځواکۍ اخته... Читать дальше...

ټاکل شوې د فنلنډ ولسمشر ساولي نینیستو Sauli Niinisto به بل سبا د جمعې په ورځ ترکیې ته لاړ شي او د دې هېواد له ولسمشر رجب طیپ اردوغان سره به په ناټو تړون کې د فنلنډ د غړیتوب د هڅې پر موضوع خبرې وکړې. انقرې په دې وروستیو کې داسې نښې ښودلي چې، چمتو ده په دې تړون کې د فنلنډ د غړیتوب ملاتړ وکړي. د فنلنډ د ولسمشرۍ دفتر وویل، نینیستو به په دې سفر کې چې د بهرنیو چارو وزیر پیکا هاویستو به هم ورسره ملګرتیا کوي، په ترکیه کې د فبرورۍ د میاشتې ویجاوړونکې زلزلې وروسته د بیارغونې د هڅو او په ناټو کې د فنلنډ او سویډن د غړیتوب پر موضوعاتو خبرې وکړي. Читать дальше...

د افغانستان او بنګله‌دېش کم‌عمره ځوانانو ترمنځ دویمه یو ورځنۍ سيالي مېلمه لوبډلې په ۶۳ منډو وګټله او په دې سره یې د دوه یو ورځنیو لوبو لړۍ برابره کړه. په دې لوبه کې چې د چهارشنبې په ورځ د کابل پر وخت سهار ۹:۳۰ بجې د عربي متحده اماراتو په ابوظبۍ ښار کې پیل شوې وه، بنګله‌دېش تر ټاس ګټلو وروسته توپوهنه وکړه او د ۲۳۲ منډو هدف یې وټاکه. که څه هم د دوی پیلیزو یا د ټاپر ارډر توپ وهونکو ښه لوبه ونه‌کړه، خو د منځنۍ کچې یا میډل ارډر توپ وهونکو یې اوږده ملګرتیا وکړه. دوی ته محمد شهاب او شیخ پروېز په ترتیب سره ۹۸ او ۴۸ منډې وکړې. Читать дальше...

یو شمېر افغان مېرمنې او نجونې وايي، د طالبانو حکومت له ټولنې، په بشپړ ډول د ښځو حذفولو ته ملا تړلې ده. په هرات ولایت کې د دولسم ټولګي زده‌کوونکې فرشته عظیمي وايي، د طالبانو د حکومت د ښځو ضد فرمانونو د دوی بشري حقونه تر پښو لاندې کړي دي. نوموړې وايي: "تر دې دمه دوی شاوخوا ۳۰ د ښځو ضد فرمانونه صادر کړي، چې ټول یې بشري حقونه تر پښو لاندې کوي، د بېلګې په توګه له ښځو څخه یې د کار، تعلیم ، سفر او نور ډېر اساسي حقونه اخیستلي دي." په همدې حال کې د افغانستان پر بیارغونه د امریکا څار ادارې (سیګار)... Читать дальше...

د ازادي راډيويي مجلې ننني پروګرام کې به واورئ چې هلمند کې د تازه ګلانو پېر او پلور کم شوی دی، دا چې ګلان په ادبياتو کې څه مانا لري، پر همدې موضوع له استاد نجيب منلي سره مرکه لرو. دغه راز د کندهار مجلې پر بيا چاپېدو خبرې، شعرونه او يو شمېر نور مطالب مو هم دې خپرونه کې را اخيستي دي. ازادي راډيويي مجله چې هره اوونۍ يې احمد شيبر چمتو کوي، د لاندې غږيز فايل په کېکاږلو يې اورېدلی شئ:

د روسیې له‌خوا لاندې شوې د اوکراین په کریمیا ټاپووزمه کې د روسیې له‌خوا ګومارل شویو چارواکو د کریمیا د تاتارانو یو فعال رولان عثمانوف توقیف کړی دی. دا خبره د کریمیا د پیوستون د بشري حقونو ډلې کړې او ویلي یې دي چې، نوموړی وروسته له هغې ونیول شو چې کور یې تالاشي شو. په دې اړه چې ولې د دغه فعال کور تالاشي شوی او هغه پر کوم اساس توقیف شوی، نور جزیات نه‌دي ورکړل شوي. روسیې د کریمیا پر تاتارانو چې د دې ټاپووزمې یوه بومي قومي ډله ده، فشارونه زیات کړي دي. ډېرو دغو تاتارانو په ۲۰۱۴ کال د روسیې له‌خوا... Читать дальше...

د مارچ په ۱۴مه، شپه مهال د خوست د صبریو او یعقوبیو په ولسوالۍ کې د سلګونو کسانو په ګډون شمله کلنۍ مشاعره جوړه شوه. په دې مشاعره کې د ځايي شاعرانو او فرهنګیانو ترڅنګ د کوزې پښتونخوا همدارنګه د لوی ننګرهار، لويې پکتیا، کابل او نورو ولایتونو یو شمېر شاعرانو او د شعر او ادب مینه‌والو برخه اخیستې وه. په ياده مشاعره کې چې په ازاده فضاء کې ترسره شوه، شاعران او ویناوال د ګډونوالو له‌خوا تر پایه په تودو چکچکو، غورځیو او ګرمو ولولو نمانځل کېدل. د پکتیا ولایت څخه راغلي شاعر غلام طاهر افغان وویل، شمله... Читать дальше...

نن چهارشنبه په کابل کې د نوي لمریز کال په مناسبت د کرنیزو محصولاتو یو څلور ورځنی نندارتون پرانیستل شو، چې ښځو هم په‌کې ګډون کړی و. په کابل کې د لاسي صنایعو د یوه شرکت کارونکې ناظمه خواجه زاده وايي، د لاسي صنایعو په کوم تولیدي شرکت کې چې دا کار کوي، شاوخوا ۱۸۰ نورې مېرمنې هم شته، چې افغاني جامې، غالۍ، بوټونه او دستکولونه جوړوي. ناظمه وايي، نن دوی د هر یوه نمونې راوړي او په نندارتون کې یې نندارې ته ایښې دي. ناظمې خواجه زاده ازادي راډیو ته وویل، په دې نندارتون کې له ګډون څخه د دوی موخه دا وه... Читать дальше...

که څه هم واک ته د طالبانو له رسېدو وروسته ظاهرا په افغانستان کې د جګړې خونړۍ څپه کمه شوې، خو لا هم دا هېواد په نړۍ کې له ترهګریزو بریدونو نه د زیانمنو هېوادونو په سر کې دی. د اقتصاد او سولې انستیتيوت د "تروریزم د نړیوال شاخص" په کلني راپور کې چې تېره ورځ خپور شوی ویلي، افغانستان د څلورم کال لپاره په پرله‌پسې ډول له ترهګرۍ نه د زیانمنو هېوادونو په سر کې دی. په راپور کې راغلي، په تېر ۲۰۲۲ میلادي کال کې د افغانستان په ۲۶ ولایتونو کې ترهګریز بریدونه شوی چې له امله یې ۶۳۳ کسان وژل شوي دي. د راپور... Читать дальше...

د افغانستان او بنګله‌دېش کم‌عمره ځوانانو ترمنځ د دویمې یو ورځنۍ سیالۍ لومړۍ پاڼۍ بشپړه شوه چې، بنګله‌دېش د ۲۳۲ منډو هدف وټاکه. دغه سیالي نن چهارشنبه د کابل پر وخت سهار ۹:۳۰ بجې پیل شوې چې، د بنګله‌دېش د منځنۍ کچې توپ وهونکو محمد صاحب او شیخ پروېز په ترتیب سره ۹۸ او ۴۸ منډې وکړې. د افغانستان په توپ اچونکو کې بیا هم یما عرب ۴، فریدون داودزي ۲، فرهاد عثماني، جاوېد پکتین او ناصر حسین یوه - یوه وېکټ واخیسته. د افغانستان تر نولسو کلونو کم‌عمره ځوانانو ته سلیمان عربزي او لوبډلمشر نعمان اغا د توپ وهنې... Читать дальше...

د تخار ولایت په چاه اب ولسوالۍ کې د یوه موټر د چپه کېدو په پېښه کې لس تنه مړه شوي دي. د تخار د امنیې قومندانۍ ویاند عبدالمتین صافي نن رسنیو ته وویل، دا پېښه نن سهار اته بجې هغه مهال وشوه چې یو پیکپ ډوله موټر چې کارګر یې نږدې کان ته انتقالول، د چاه اب ولسوالۍ په انجیر سیمه کې له سړک واوښت او چپه شو. صافي وویل، په دې پېښه کې لس تنه کارګر مړه او اته تنه نور ټپیان دي. هغه زیاته کړه چې د پنځو ټپیانو روغتیایي وضعیت خطرناک دی او د درملنې لپاره د تخار ولایتي روغتون ته لېږدول شوي دي.

د بشري حقونو د څار سازمان پر متحده‌عربي اماراتو د څه باندې ۱۵ میاشتو لپاره د شاوخوا ۲۷۰۰ افغان کډوالو د غیرقانوني توقیف تور لګولی. دا افغانان چې د جمهوري نظام د سقوط پر مهال له افغانستانه وتلو ته اړ شوي په اماراتو کې د استوګنې قانوني اسناد نه‌لري. د بشري حقونو د څار سازمان چې مرکز یې په نیویارک کې دی، په یوه تازه راپور کې چې نن خپور شو ویلي، ډېری افغان کډوال چې د اماراتو په بشري ښارګوټي کې دېره دي، ژور خپګان او نورې رواني ناروغۍ لري، مدافع وکیلان نه‌لري او ماشومان یې له زده‌کړو محروم دي. راپور... Читать дальше...

فراه کې د ښځو يوه ډله چې د تېر يونيم کال موده کې بې‌کاره شوي دي، اوس مهال د تار د توليد په يوه کوچنۍ فابريکه کې کار کوي. وروسته له هغه چې طالبانو په دولتي ادارو او مؤسسو کې د ښځو پر کار بنديز ولګاوه، زرګونه افغان مېرمنې بې‌کاره شوې. نور په دې ويډيو کې:

د ارزګان ولایت یو شمېر کروندګر او ځايي اوسېدونکي وايي، سږ کال د اورښتونو نشتون اندېښمن کړي دي. دوی وايي، د دغه ولایت نږدې د ټولو خلکو اقتصاد پر کرنه او مالدارۍ ولاړ دی او په خبره يي که اورښتونه ونه‌شي لوږه به ډېره او خلک به له سختو اقتصادي ستونزو سره مخ شي. د افغانستان لپاره د ملګروملتونو د بشري مرستو همغږۍ اداره یا اوچا په خپل یوه تازه راپور کې وایي، په دې هېواد کې د اړمنو کسانو شمېر د ۲۰۲۱ کال په لومړیو کې له ۱۸،۴ ملیون تنو، په ۲۰۲۲ کال کې ۲۴،۴ ملیون تنو او اواوس ۲۸،۳ ملیون وګړو ته رسیږي. ... Читать дальше...

په ایران کې د پلازمېنې تهران په ګډون په ځینو ښارونو کې د نوروز په درشل کې د چارشنبه سوري له دودیزې مېلې سره په یو وخت کې د خلکو د اعتراضونو او د اسلامي جمهوریت پر ضد د شعارونو خبر ورکړل شوی. پر ټولنیزو شبکو په خپرو شویو ویډیوګانو کې چې بېګا خپرې شوې ښکاري چې، د تهران په تهرانپارس، سعادت اباد، نظام اباد او نورو سیمو کې خلک راټول شوي وو. په دې غونډو کې ښځه، ژوند، ازادي، مړ دې دیکتاتور، مړ دې وي خامنه يي او نور شعارونه ورکړل شول. د راپورونو له‌مخې په تهران کې ښځو د جبري حجاب په غبرګون کې خپلو پوړنو ته اور واچاوه. Читать дальше...

په یوه تازه راپور کې ویل شوي چې، په افغانستان کې د تروریستي حملو په شمېر کې د پام وړ کموالی راغلی دی، خو برعکس په پاکستان کې د دې ډول حملو شمېر ۱۲۰ سلنه زیات شوی. د تروریزم د نړیوال انډیکس د راپور له‌مخې چې پرون د مارچ په ۱۴مه خپور شو او د تېر ۲۰۲۲ کال پېښې رانغاړي په تېرو څلورو کلونو کې په افغانستان کې د تروریستي بریدونو او په هغوی کې د مړینو شمېر په ترتیب سره له ۷۵ څخه تر ۵۸ سلنې پورې کم شوی. خو په راپور کې راغلي چې، له دې سره سره افغانستان لاهم د څلورم پرله‌پسې کال لپاره له تروریزم څخه تر ټولو زیات زیانمن شوی هېواد دی. Читать дальше...

د پولنډ صدراعظم وايي چې، حکومت یې ښايي په نږدې راتلونکي کې د پخواني شوروي اتحاد پر مهال جوړې، مېګ ۲۹ جنګي جټ الوتکې اوکراین ته وسپاري. ماتیوز موراویڅکي Mateusz Morawiecki پرون (د مارچ ۱۴مه) وویل، وارسا ښايي په راتلونکو څلور یا شپږو اوونیو کې دا الوتکې اوکراین ته ورکړي، خو هغه دا ونه ویل چې ایا په دې برخه کې کوم نړیوال ايتلاف هم شته چې ملګرتیا ورسره وکړي که نه. پولنډي مشرانو تېره اوونۍ وویل چې، اوکراین ته د جنګي جټ الوتکو سپارل به یوازې د یو پراخ نړیوال ايتلاف په چوکاټ کې ترسره شي. سلواکیا... Читать дальше...

ولسمشر ولودمیر زلنسکي وايي د اوکراین جګپوړي پوځي قوماندانان ټول په یوه خوله د اوکراین د ختیځ د هغې برخې دفاع ته چمتو دي چې کلابند بخموت ښار هم په‌کې شامل دی. ښاغلي زلنسکي په خپله بېګانۍ ویډیويي وینا کې وویل، د پوځي قوماندې په پرونۍ غونډه کې اصلي تمرکز پر بخموت ښار و. هغه زیاته کړه چې د ده د پوځي قوماندانانو واضح دریځ دا و، چې د ختیځ جبهه به پیاوړې کوي او د هغه په وینا اشغالګر به تر وسې وسې ځپي. روسیې پرون د اوکراین پر کراماتورسک ښار د توغندي خونړی برید وکړ او اوکرایني او روسي ځواکونه پر بخموت... Читать дальше...

ټاکل شوې د افغانستان او بنګله‌دېش تر ۱۹ کلونو کم عمره لوبډلې نن خپله دویمه پنځوس اووره مسابقه وکړي. دواړه ټیمونه به په ابوظبۍ کې د افغانستان پر وخت نهه نیمې بجې سره مخامخ شي. د افغانستان تر ۱۹ کلونو کم عمره لوبډلې د دوشنبې په ورځ بنګله‌دېش ته ماتې ورکړې وه.

چین په پام کې لري، چې د ګرځندویانو پرمخ خپلې پولې بېرته پرانیزي او سر له نن چهارشنبې د ټولو ویزو ورکول بیا پیل کړي. د کرونا د وبا له کبله شا و خوا درې کاله دا پروسه ځنډېدلې وه او اوس چین هڅه کوي چې خپله ګرځندويي او اقتصاد بېرته په پښو ودروي. چین له وروستیو لویو هېوادونو یو دی، چې د ګرځندویانو پرمخ خپلې پولې بېرته پرانیزي. پرونی اعلان داسې وخت وشو، چې دغه هېواد په فبروري میاشت کې د کرونا وبا په وړاندې د قاطع بریا اعلان وکړ. له نن چهارشنبې د هر ډول ویزو ورکول بیا پیلېږي، دغه راز د هینان ټاپو... Читать дальше...

د سومالیا په جنوب کې په یوه ځانمرګي برید کې لږ تر لږه ۵ کسان وژل شوي او د یوه محلي چارواکي په ګډون ۱۱ نور ټپیان شول. د دغه بريد چې پرون ترسره شو، مسوولیت يې د الشباب افراطي ډلې منلی دی. د پولیسو یوه قوماندان حسین عدن د فرانسې خبري اژانس ته ویلي، په چاودېدونکو موادو ډک موټر پر یوه مېلمستون ور ويستل شو، چې دولتي چارواکي په‌کې اوسېږي. په چاودنه کې د مېلمستون ډېره برخه ویجاړ شوې او په‌کې پنځه امنیتي ساتونکي وژل شوي دي. الشباب چې له القاعده سره اړیکې لري، له ۱۵ کلونو راهیسې په سومالیا کې د مرکزي حکومت په وړاندې وژونکې حملې کوي.