Новости за 05.04.2023

د اوکراین ولسمشر ولادمیر زیلینسکي چې د پولنډ له پلازمېنې وارسا څخه کتنه تر سره کوي، نن وویل چې اوکراین پولنډ یو د لوېدیځ له خپلو نږدې متحدینو او هغه شریک ګڼي چې د روسیې د جګړې له پای ته رسېدو وروسته د دې هېواد په بیا رغونه کې مهم رول لوبولای شي. زیلینسکي د پولنډ له ولسمشر اندژې دودا او صدراعظم ماټیوش موراویسکي سره له کتنې وروسته له خپل پولنډي سیال سره په یو ګډ خبري کنفرانس کې دغه څرګندونې وکړې. د پولنډ ولسمشر اندژې دودا په دې خبرې کنفرانس کې وویل چې پولنډ به اوکراین ته ۱۴ میګ ۲۹ جېټ جنګي الوتکې ورکړي. Читать дальше...

د ازادي رادیو “درسي ساعت” خپرونې ترڅنګ چې په کې له شپږم ټولګي لوړ نجونو زده کوونکو لپاره د ښوونځي مضمونونه تدریس کېږي، ځینو سیمه ییزو رسنیو هم په همدې موخه خپرونې پیل کړي دي. یو له دې رادیوګانو څخه، “سرحد رادیو” ده چې په غور ولایت کې فعالیت کوي.

یو شمېر افغان سیاسي شنونکي کندهار ته د طالبانو د حکومت د ویاند ذبیح الله مجاهد د دفتر د لېږد په اړه بېلابېل نظرونه لري. سیاسي شنونکی سمیع یوسفزی په دې باور دی چې د طالبانو مشر ملاهبت الله اخندزاده په دې لټه کې دی چې سیاسي واک له کابل څخه کندهار ته ولېږدوي چې له همدې امله د ټیټې کچې ګمارنې هم د هغه د فرمانونو پر بنسټ تر سره کېږي. نوموړي ازادي راډیو ته وویل چې د طالبانو مشر دغه شان غواړي چې په دې کړنې سره د مدني ټولنې له مخالفانو سره د ټولنیزو رسنیو له لارې مبارزه وکړي. یوسفزي وویل: "داسې ښکاري... Читать дальше...

د سیمه ییز سندرغاړي موسی شاهین کورنۍ وایي، روغتیايي وضعیت یې ښه نه دی او دوی یې په اړه اندېښمن دي. د پنجشېر د سیمه ییز سندرغاړي موسی شاهین ورور عبدالوهاب عاصم وایي، ورور یې نږدې درې میاشتې کېږي د طالبانو په بند کې دی. هغه ادعا کوي چې د شاهین روغتیایي وضعیت ښه نه دی او درملنې ته اړتیا لري. ده ازادي راډيو ته وویل: "تېره اوونۍ مې مور او د شاهین مېرمن د کابل ۴۰م امنیت ریاست ته تللي وو او بریالۍ شوې وې چې شاوخوا درې دقیقې له شاهین سره د شیشې له شا وګوري. دوی وايي وضعیت یې ښه نه دی، ناروغه دی،... Читать дальше...

د اوکراین ولسمشر ولادمیر زیلینسکي پولنډ ته رسېدلی، هغه هېواد ته چې پر اوکراین د روسیې د یرغل راهیسې یې د کییف کلک ملاتړ کړی دی. د پولنډ د ولسمشر یوه همکار مارچین پشیداچ نن وویل چې ولسمشر زیلینسکي د پولنډ له پولې تېر شوی او هغه اوس د پولنډ په خاوره کې دی. د پولنډ د ولسمشر دفتر وویل چې د اوکراین ولسمشر ولادمیر زیلینسکي به په وارسا کې د پولنډ له ولسمشر اندژې دودا او له صدراعظم ماټیویش موراویسکي سره وګوري. کییف په رسمي توګه دغه سفر نه دی تایید کړی. پولنډ پر اوکراین د روسیې د یرغل راهیسې د خپل... Читать дальше...

د طالبانو د حکومت له خوا د ملګرو ملتونو د مرستندویه ماموریت یا یوناما په دفترونو کې د ښځو پر کار کولو بندیز ګڼ غبرګونونه راپارولي دي. د ملګرو ملتونو سرمنشي انټونیو ګوټېرېش دې مسئلې ته په غبرګون په خپله ټویټرپانه لیکلي چې د یاد سازمان پر ښځینه همکارانو کار بندیز په کلکه غندلي. نوموړي دا هم ویلي، که د طالبانو د حکومت دا پرېکړه بدله نه کړي نو اړمنو کسانو ته د دوی د ژغورنې او مرستو رسول وړتیاوې به کمزورې شي. د ملګرو ملتونو ځانګړي راپور ورکوونکي ریچارډ بېنیټ هم د طالبانو له حکومت غوښتي چې خپله دغه پرېکړه ژر تر ژره لغوه کړي. Читать дальше...

د طالبانو حکومت د پوهنې وزارت وايي چې د دولسمو ټولګيو د نتايجو د جدول او د شهاتنامو د برښنايي کولو لړۍ یې پيل کړې ده. د دولسم ټولګي زده کوونکې نرګس وایي چې د طالبانو حکومت دې د شهادتنامو د برښنایي کولو پر ځای په هغې طرحې کار وکړي چې د دوی په وینا تر عملي کولو وروسته یې د نجونې پر مخ د ښوونځیو دروازې خلاصوي. نرګس ازادي راډیو ته وویل، کابو دوه کاله کېږي چې د ښوونځي پرانیستلو ته شېبې شماري، خو د هرې ورځې په تېرېدلو سره دا چې د دوی وخت بې ځایه تېرېږي، سخته خواشینې ده. نوموړې زیاتوي: "دوی باید... Читать дальше...

ایران له اوو کلونو وروسته د لومړي ځل لپاره په متحده عربي اماراتو کې خپل سفیر ګومارلی دی. د تهران دغه اقدام په فارس خلیج کې له یو شمېر ګاونډیو هېوادونو سره د اړیکو د ښه کېدو هڅه بلل شوې. د ایران د دولتي خبري آژانس ایرنا د راپور له مخې په بهرنیو چارو وزرات کې په بهر کې د مېشتو ایرانیانو د چارو مسوول رضا عامري په متحده عربي اماراتو کې د ایران نوی سفیر ټاکل شوی دی. د متحده عربي اماراتو او ایران ترمنځ ډیپلوماتیکې اړیکې په ۲۰۱۶م کال کې په تهران کې د سعودي عربستان پر سفارت له یرغل وروسته کړکېچنې شوې وې. Читать дальше...

د ناروې د کډوالو شورا یا این آر سي د طالبانو له لوري د ملګرو ملتونو پر ښځینه کارکوونکو د کار بندیز ته غبرګون وښود. دې شورا ویلي چې دغه اقدام د دې خطر رامنځته کوي چې په افغانستان کې د بشري چارو په برخه کې د ژوند ژغورنې هڅې له ګډوډۍ سره مخ شي او هم به د دې هېواد اقتصادي رغونه کې د خصوصي سکټور رول لا له خطر سره مخ کړي. د ملګرو ملتونو د ښځو څانګې نن په یوه ټویټ کې ویلي چې د بشري مرستو ښځینه کارکوونکې د ښځو او نجونو لپاره د ژوند ژغورنې خدمتونه وړاندې کوي او زیاتوي دوی په افغانستان کې له میلیونو کسانو سره د بشري مرستو په رسولو کې حیاتي ونډه لري. Читать дальше...

تمه ده چې د فرانسې ولسمشر نن پېکېنګ ته ورسېږي. ایمانویل مکرون هیله لري چې د دې سفر په ترڅ کې به، چین پر اوکراین د روسیې د یرغل له ملاتړ څخه لاس اخیستو ته وهڅوي او همدا راز له دې لوی تجارتي شریک سره به د اړیکو پر نږدې کولو خبرې وکړي. د مکرون د درې ورځني سفر له پیل مخکې د هغه د دفتر یوه چارواکي خبریالانو ته وویل، مکرون به له خپل چینايي سیال شي جین پینګ سره د خبرو پر مهال د اوکراین په مسئله کې قاطع دریځ ولري خو لاره به یې د واشنګټن له طریقې څخه چې عموما د مستقیم تقابل لحن لري، جلا وي.

د امریکا مخکینی ولسمشر ډونالډ ټرمپ محکمې ته ویلي دی بې‌ګناه دی. ټرمپ چې د خپل تجارتي کاروبار په اړه د ناسمو معلوماتو په ۳۴ قضیو کې تورن دی، پرون د نیویارک یوې محکمې ته حاضر شو. څارنوالانو په یوه قضیه کې دی تورن کړی چې، دوو ښځو ته یې له ده سره د جنسي اړیکو د پټولو لپاره پیسې ورکړې دي. د ټرمپ پر ضد د دعوې په متن کې ادعا شوې چې هغه د ۲۰۱۶ کال د ولسمشرۍ د انتخاباتو په درشل کې د ځان په اړه د منفي معلوماتو د خپراوي په مخنیوي سره د انتخاباتو قانون مات کړی دی. ټرمپ د امریکا په برحاله او متقاعدو ولسمشرانو... Читать дальше...

کندهار کې د ماشومانو لپاره کتابتونونه جوړ شوي او خوست کې يوه ډله ځوانان بيا د اووم کتابتون د جوړېدو هڅې کوي. دغه راز شعر او د يو قاموس له مؤلف سره د خبرو ترڅنګ له نورستان پر يو بڼ راپور مو هم همدې خپرونه کې را اخيستی دی. ازادي راډيويي مجله چې هره اوونۍ يې احمد شيبر چمتو کوي، د لاندې غږيز فايل په کېکاږلو يې اورېدلی شئ:

د هلمند ولایت په مرکز لښکرګاه او یو شمېر ولسوالیو کې دوه پروژې پیل او درې نورې پروژې چې چیک ډېم، سړک او پول په‌کې شامل دي ګټې اخيستنې ته وسپارل شوې. د هلمند ولایت اوسیدونکي د پروژ پلي کېدو ته خوښ دي، خو غوښتنه کوي چې دوی ته دې د کار روزګار پيدا کېدو غم وخوړل شي. نور تفصيل د لاندې غږيز فايل په کېکاږلو اورېدلی شئ:

د لوبو له میدانه سپورټي خپرونه کې به، په یوې تاريخي لوبلړۍ کې پر پاکستان د افغان کرېکټ ملي لوبډلې تاریخي بري ته کتنه واورئ. عربي متحده اماراتو ته د افغان نولس کلنې کم‌عمره لوبډلې د سفر پای او لاسته راوړنې، د هندوستان غوره لیګ یا ای پي ایل پیل او په بېلابېلو لوبډلو کې د افغان لوبغاړو لوبې، د لوبغاړو په ټاکنه کې د افغانستان سوک وهنې فدراسیون درغلي او د ملي لوبډلې د بدلون پرېکړه. دغه راز د افغانستان ۱۷ کلنو ځوانانو د فوټبال ملي لوبډلې راتلونکې سیاليو په اړه احوال درکوو. د خپرونې په وروستۍ برخه... Читать дальше...

د روسیې، ترکیې، سوریې او ایران جګپوړو ډیپلوماتانو پرون په مسکو کې خپله دوه ورځنۍ غونډه پای ته ورسوله. دا غونډه کریملین د هغو هڅو په ترڅ کې رابللې وه چې، هدف یې د ترکیې او سوریې د دولتونو ترمنځ د اړیکو د ښه کولو لپاره منځګړتوب و. د روسیې او ترکیې د بهرنیو چارو وزیرانو وویل، ډيپلوماتانو د څلور واړو هېوادونو د بهرنیو چارو د وزیرانو د یوې غونډې د جوړېدو د تیاریو په اړه بحث وکړ. مسکو دا سلا مشورې خورا شفافې او مستقیمې بللي او انقرې ویلي چې پروني بحثونه په یوه شفافه او واضحه طریقه ترسره شول خو جزییات یې ورنه‌کړل.

د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو مرستندویه ماموریت یا یوناما به نن په کابل کې د طالبانو له چارواکو سره خبرې وکړي څو په دې اړه چې ولې یې د دې ماموریت ښځینه کارکوونکي په دې هېواد کې له کار کولو منع کړي، وضاحت ورکړي. ملګرو ملتونو پرون سې شنبې وویل چې د طالبانو حکومت په غیردولتي موسسو کې پر ښځو د کارکولو بندیز دې نړیوالې ادارې ته هم غځولی دی. د ملګرو ملتونو د سرمنشي ویاند سټیفان دوجاریک بېګا په نیویارک کې د ملګرو ملتونو په مقر کې خبریالانو ته وویل، په افغانستان کې د دې سازمان د مرستندوی دفتر یوناما... Читать дальше...

د اروپايي ټولنې خپرونه: د اروپايي ټولنې خپرونې په افغانستان کې د ښځو وضعیت ته کتنه کړې ده. په مطلب کې راغلي دي چې د ۲۰۲۱ کال په اګست کې پر افغانستان د طالبانو له بیا واکمنېدو وروسته د ښځو د حقونو وضعیت په ډېر ناوړه حالت کې دی. د مطلب په دوام کې لولو چې پر ښځو د طالبانو د محدودیتونو له کبله ځینې بهرني مرستندویان غواړي له افغانستان سره مرستې بندې کړي چې، د خپرونې په لیکنه دا کار به په دې هېواد کې د لوږې د زیاتېدو باعث شي او د ښځو پر ژوند به تر پخوا لا ناوړه اغېز وکړي. د اروپايي ټولنې خپرونه... Читать дальше...

بېلابېلې نړیوالې ادارې وایي، له لسیزو هڅو سره- سره له تېرو جګړې پاتې ماینونه او نور ناچاوده مهمات لا هم په افغانستان کې د زرګونو کسانو د مرګ‌ژوبلې سبب کېږي. د سره صلیب نړیواله کمېټې یا (ICRC) پرون ویلي، په افغانستان کې هر کال د ځمکنیو ماینونو او نورو ناچاوده وسایلو په چاودنو کې سلګونه کسان قرباني کېږي. د سره صلیب نړیواله کمېټې پرون په خپل ټویټر کې لیکلي، یوازې په ۲۰۲۲م کال کې د ماینونو او نورو ناچاوده مهماتو ۴۵۰ چاودنې شوي او ۹۹۵ کسان یې وژلي یا هم ټپیان کړي، چې له ډلې یې ۹۷ فیصده یې ملکیان او ۵۶ فیصده یې ماشومان وو. Читать дальше...

د جرمني یوه اداره وايي، د تېر کال له لوړې اندازې انفلاسیون او کمزوري اقتصاد سره- سره د جرمني د چاکلېټ تولیدولو فابریکو خپل تولیدات ۱ اعشاریه ۷ فیصده زیات کړي دي. په بُن ښار کې د جرمني د خوږو د صنعت ټولنې (BDSI) پرون سه‌شنبه په یوه راپور کې وویل، تېر میلادي کال د جرمني فابریکو څه باندې یو ميلیون او دوه لکه ټُنه چاکلېټ تولید کړي وو. په جرمني کې د سړي سر د چاکلېټو کارول یو څه زیات شوي، چې ۹ اعشاریه ۵۶ کیلوګرامه اټکل شوي دي. اټکل شوی، چې د عیسویانو د ایستر اختر پر مهال چې د یکشنبې په ورځ به لمانځل... Читать дальше...

په افغانستان کې پر نجونو او ښځو د طالبانو د فشارونو او محدودیتونو په دوام دا وار د ملګرو ملتونو مرستندوی ماموریت یا یوناما ویلي، په ننګرهار کې یې د ښځینه کارکوونکو د کار مخه نیول شوې ده. یوناما پرون په یوه اعلامیه کې ویلي، اوسنیو چارواکو ته وايي، چې د ملګرو ملتونو ادارې له ښځینه کارکوونکو پرته د ژوند ژغورنې مرستې تر خلکو نه‌شي رسولی. عزت الله پېژاند چې په افغانستان کې یې د اروپايي ټولنې له بېلابېلو ادارو سره کار کړی وايي، د طالبانو دا اقدام د بشري مرستو د رسولو چارې نورې هم اغېزمنوي. نوموړی وايي... Читать дальше...

د کاسوو پخواني ولسمشر هاشم تاچي پرون د هاګ په نړیواله محکمه کې وویل، چې دی بې‌ګناه دی. هغه دا څرګندونې هغه نړیوال قضايي هیئت ته وکړې چې، د جنګي او بشر ضد جنایتونو د لسو مواردو په اړه د ده د محاکمې لپاره راغونډ شوي وو. تاچي د خپلو مدافع وکیلانو د پرانیستونکې وینا په پای کې له ځایه ولاړ شو او ویې ویل، چې دی د کافي شواهدو په تمه دی، چې له مخې یې ده ته برائت ورکړل شي. هاشم تاچي وویل، کله چې بې‌ګناه خلک تعقیبيږي، قربانیانو ته به عدالت ونه رسېږي. د کاسوو د پخواني ولسمشر هاشم تاچي محاکمه د دوشنبې په ورځ پیل شوه. Читать дальше...

د بشري حقونو یوه ډله وايي چې د ایران امنیتي ځواکونو په سپټمبر میاشت کې پر مظاهره چیانو د فشارونو په لړ کې لږ تر لږه ۵۳۷ کسان وژلي دي. په ناروې کې دېره د ایران د بشري حقونو ډلې پرون سه‌شنبه ویلي، په دې موده کې د مظاهرو د تورونو په تړاو څلور کسان اعدام شوي او تر ۳۰۰ زیات نور کسان په همدې موده کې په نورو تورونو په دار ځړول شوي دي. دې ډلې دا د ټولنې د ډارولو لپاره یو بل تاکتیک یاد کړی دی. په ایران کې د سپټمبر په نیمايي کې پراخې مظاهرې وروسته له هغې پیل شوې، چې د مهسا امیني په نوم یوې ښځې د پولیسو په توقیف کې ساه ورکړه. Читать дальше...

د ملګرو ملتونو د خوړو او کرنې اداره وايي، په غور ولایت کې یې پر ۸زره کورنیو کود یا سره وېشلې ده. د دغې ادارې د افغانستان څانګې پرون په یوه ټویټ کې ویلي، دوی په ټوله کې ۴۰ ټنه سره وېشلې او هرې کورنۍ ته ۵۰ کیلوګرامه رسېدلې، چې د پسرلي په دې موسم کې یې خپلو کروندو ته ورکولی شي. د ملګرو ملتونو د خوړو او کرنې ادارې غور د افغانستان تر ټولو زیانګالی او منزوي ولایت یاد کړی دی. د افغانستان په زیاتو ولایتونو کې کروندګر شکایت لري، چې د خپلو کروندو لپاره اصلاح شوي تخمونه او سره یا امبار په سختۍ برابروي... Читать дальше...

د ماشومانو د ملاتړ لپاره د ملګرو ملتونو مرستندوی صندوق یا یونېسف وايي، د افغانستان په ختیځ کې د ګوزڼ پر خلاف د واکسین ورکولو کمپاین سبا پنج شنبه پای ته رسيږي. د یونېسف د پولیو د له منځه وړلو د پروګرام د عامه اړیکو مسوول کمال شاه پرون ازادي راډیو ته وویل، دغه کمپاین تېره دوشنبه پیل شوی. نوموړي وويل: "د دې کمپاین په ترڅ کې به شا و خوا یو اعشاریه یو ميلیون هغو ماشومانو ته چې عمرونه یې تر پنځو کلونو کم دي، د پولیو واکسین ورکړل شي، چې دوی په سیمه کې د پولیو له موجوده وایروس په امان وي." سږ کال په... Читать дальше...

د روسیې او ایران دوو اژانسونو د افغانستان پولې ته څېرمه د روسیې او تاجکستان د ګډو پوځي تمریناتو خبر ورکړی دی. د ایران مهر خبري اژانس پرون سه‌شنبه د روسیې د تاس خبري اژانس په حواله لیکلي، چې دغه تمرینات د تاجکستان په خاوره کې د افغانستان د پولې په ۲۰ کیلومترۍ کې روان دي. ویل شوي دغه پوځي تمرینات به چې څه باندې ۳۰۰ پوځي پرسونل په‌کې برخه لري، تر راروانې جمعې دوام کوي. د تاجکستان په دوشنبه او باختر کې د روسیې لویې پوځي اډې دي، چې د تړون له مخې به دغه پوځي اډې تر ۲۰۴۲م کاله پورې خپل فعالیت ته دوام ورکوي. Читать дальше...